Konfliktogenlarga qanday munosabatda bo’lish kerak?
Konflikt agentlarining tabiati va xususiyatlari
Konfliktogenlar – suhbatdoshni xafa qiladigan va nizoga olib keladigan muloqot elementlari. Bularga ma’lum harakatlar, so’zlar, iboralar va nutq shakllari kiradi. Konfliktli vaziyatlarning asosiy muammosi shundaki, ba’zi odamlar o’z suhbatdoshlarini qanday haqorat qilishlarini sezmaydilar yoki bunga unchalik ahamiyat bermaydilar. Buning sababi shundaki, ba’zi odamlar vaziyatni butunlay normal deb o’ylab, o’zlarini ehtiyotkorona qo’yib yuborishadi va undan qutulish mumkin. Biroq, agar suhbatdosh bunday xatti-harakatga yo’l qo’ymasa, u holda ziddiyat yuzaga keladi. Hodisalarning bunday rivojlanishi eskalatsiya deb ataladi.
Biror kishi haqorat olganidan so’ng, huquqbuzarga javob berishga va uni o’z o’rniga qo’yishga harakat qiladi. Shu munosabat bilan ziddiyat kuchayadi va suhbatdoshlar bir-birlarini g’azablantira boshlaydilar. Psixologiyada mojarolardan qochish va haqoratga javob bermaslik tavsiya etiladi, ammo aslida buni qilish qiyin.
Konfliktogenlarning quyidagi turlari ajratiladi:
- Agressiya – bu muayyan vaziyatda o’z xohish-istaklarini qoniqtirmaslik natijasi bo’lgan xulq-atvor omili.
- Ustunlikka intilish – bu odam boshqalardan yaxshiroq bo’lishni xohlaydigan xususiyatdir, shu bilan birga u boshqalarni har tomonlama qadrsizlantiradi.
- Xudbinlik – bu o’z ehtiyojlari boshqa odamning manfaatlaridan ustun turadigan odamning sifati. Xudbinlikni haqli ravishda yashirin tajovuzning sinonimi deb hisoblash mumkin.
- Qoidalarni buzish konfliktogenning eng mashhur turi hisoblanadi. Misol uchun, o’smirlar taqiqlangan va ekstremal narsalarni qilishni xohlashganda.
- Vaziyatlarning noqulay kombinatsiyasi yoqimsiz yangiliklarni anglatadi.
Konfliktogenlarni yo’q qilish bo’yicha tavsiyalar
Eskalatsiya qonuniga ko’ra, mojarodan butunlay qochish mumkin emas. Atrofingizdagi odamlar bilan qanday munosabatda bo’lishni o’rganish uchun siz nizolarni qanday hal qilishni o’rganishingiz kerak. Buning uchun sizga kerak:
- Konfliktogenlarni zararsizlantirish.
- Mojarolar yuzaga kelganda muloqotda harakatsizlikni ko’rsating yoki suhbatdoshingizni xafa qilishni boshidan to’xtatishga harakat qiling.
- Suhbatdoshingizni tushunishga harakat qiling.
- Muloqotga tushunarli so’z va iboralarni kiriting.
- Jamoada do’stona muloqot shaklidan foydalaning va barchaga xushmuomalalik bilan munosabatda bo’ling.
- Suhbatdoshingizga notanish odamlar huzurida baho beruvchi tavsiyalar bermang.
- Suhbatdoshga o’zini dialogda ifodalash imkoniyatini bering.
- O’zingizning ijobiy va salbiy tomonlaringiz haqida ortiqcha va kamaytirmasdan gapiring.
- Kamtarlik muhim fazilat ekanligini unutmang.
