Behruzbek Hamidov
Texnologik taraqqiyot, shaxslararo muloqot vositalarining evolyutsiyasi va o’zgaruvchan ijtimoiy va iqtisodiy sharoitlar so’nggi yillarda ijtimoiy muloqotning an’anaviy shakllariga ta’sir ko’rsatdi. Yaqin vaqtgacha odamlar o’rtasidagi aloqaning dominant usuli to’g’ridan-to’g’ri munosabatlar (suhbat) va bilvosita, lekin shaxsiylashtirilgan (xat yozishmalar, telefon qo’ng’iroqlari) edi. To’g’ridan-to’g’ri muloqot usullari bir qator afzalliklarga ega va birinchi navbatda, ular hissiy, jismoniy va ijtimoiy aloqalarni mustahkamlashga yordam beradi.
Afsuski, yaqinda biz an’anaviy aloqa shakllarida o’zgarishlarni ko’rdik. Zamonaviy odamlarning dinamik turmush tarzi ko’pchiligimiz suhbatdosh bilan shaxsiy aloqada odatiy to’g’ridan-to’g’ri suhbat uchun ko’pincha vaqtimiz yo’qligiga olib keldi. Bundan tashqari, eng yangi elektron va raqamli texnologiyalarning rivojlanishi aloqaning an’anaviy shakllarini siqib chiqarishga yordam berdi. Bugungi band odamga xat yozish va pochta jo’natish yoki boshqa odam bilan uchrashish va suhbatlashishga urinishdan ko’ra elektron pochta yoki lahzali xabar almashishdan foydalanish ancha oson deb hisoblaydi.
Muloqotning interaktiv tomoni nima?
Muloqotning interfaol tomoni – har biri o’z sub’ektivligidan xabardor bo’lgan ijtimoiy birliklarning o’zaro ta’siri. Ko’pincha u lingvistik va boshqa madaniy kodlar yordamida ifodalanadi. Bu sotsiologiyaning asosiy tushunchalaridan biridir. Vaziyatga, talqin qilish usuliga, o’zaro hamkorlik sherigi va maqsadiga qarab, quyidagi turlarni ajratish mumkin:
- yo’naltirilgan;
- diqqatsiz;
- ramziy;
- tranzaksiyaviy.
Jamiyatning interaktiv modeli
Interfaol model XIX asr oxirida vujudga kelgan va jamiyat mavjudligini shaxslarning o‘zaro ta’siri orqali tushuntirib bergan. Georg Simmel o’zaro ta’sirni sotsializatsiya shakli deb bilgan, Maks Veber esa uni ijtimoiy faollik deb bilgan.
