Sekin o’qish va tez o’qish
Kim buni boshqargan bo’lsa, shippak oladi. O’qish endi zavq va dam olish emas, balki boshqalarga qaraganda tezroq so’rilishi kerak bo’lgan ma’lumot manbai. Ammo bu qanchalik to’g’ri, biz buni maqolada aniqlaymiz.
Tez o’qish
O’rtacha odamning o’qish tezligi daqiqada 200-300 so’zni tashkil qiladi. Agar mashq qilsangiz, 500 ga yetishingiz mumkin. Ya’ni 200 sahifali kitobni 2 soatda o’zlashtirish juda mumkin.
Dunyodagi eng tez o’quvchi, ingliz ayoli Enn Jons 47 daqiqada 608 sahifani “yutdi” “Garri Potter va o’lim muboraklari” daqiqasiga 4000 dan ortiq so’z.
Nega tez o’qing?
- asosiy g’oyani tushunish (agar mavjud bo’lsa, referat, sarlavhalar, ajratilgan qismlarga e’tibor bering);
- kitobni asosiy faktlar uchun skanerlang (mundarijaga, raqamlar va nomlarga e’tibor bering);
- matnning qiymatini aniqlash (o’qishga arziydimi);
- chuqurroq o’rganish uchun parcha toping (masalan, ma’lum bir mavzu bo’yicha, agar material sizni to’liq qiziqtirmasa).
Tez o’qish uchun siz quyidagilarni istisno qilishingiz kerak:
- subvokalizatsiya (matnni baland ovozda yoki jimgina gapirish);
- regressiya (allaqachon o’qilgan qismlarga ko’z bilan qaytish va qayta o’qish);
- tor periferik ko’rish (sahifada matnning kichik maydonini ko’rganingizda);
- past konsentratsiya.
Bunday o’qish vaqtni tejaydi va barmog’ingizni pulsda ushlab turishga imkon beradi. Asosan biznes va o’quv adabiyotlari uchun foydalaniladi. Barcha muvaffaqiyatli odamlar tez va muntazam ravishda ko’p o’qiydilar. Va shu bilan birga, tez o’qish:
- o’qish sifatining pasayishiga olib keladi,
- o’qilgan ma’lumotni tezda unutish.
Matnni “yutish” har doim ham uni assimilyatsiya qilish bilan bir xil emas, garchi o’qish tezligini baholashda “ma’lumotni tushunish” mezoni mavjud.
Sekin o’qish
Sekin – mazmunli va o’ylangan o’qish, mohiyatni chuqurroq tushunish uchun ataylab sekinlashtirish. Sekin o’qish muallif fikrlarining yangi qirralarini ochish uchun bir yoki bir nechta qayta o’qishni o’z ichiga oladi.
Sekin o’qish endi xabardorlik, xotirjamlik, stressni kamaytirish va nafas olish istagi bilan bog’liq. Shu bilan birga, sekin o’qish bizning eramizning boshida paydo bo’ldi. Masalan, rohiblar muqaddas matnlarni sinchkovlik bilan tahlil qilishgan.
Nega sekin o’qing
- yangi ma’nolarni ochish;
- matnni (muallifning boshqa asarlari, kayfiyat va davr voqealari va boshqalar bilan) bog’lab ko’rib chiqish;
- “men”ingizni chuqurroq tushuning.
Matnning yaxshi tomoni shundaki, muallif nimani niyat qilgan bo’lsa ham, unda hamma o’sha paytda aks-sado beradigan narsani topishi mumkin.
Sekin o’qish mohiyatan tez o’qishga qarama-qarshidir, shuning uchun u uchun quyidagilar tavsiya etiladi:
- matnni o’zingizga talaffuz qiling va pauza qiling;
- allaqachon o’qilgan qismlarga qaytish;
- muayyan qismlarni tanlang va ularni so’zma-so’z qismlarga ajrating;
- savol bermoq;
- lug’at bilan ishlash;
- qaydlar qiling.
Sekin o’qish, tez o’qish kabi, maksimal konsentratsiyani talab qiladigan intellektual harakatdir. Shuning uchun asosiy narsa chalg’itadigan narsalarni, ayniqsa mobil telefonlarni yo’q qilishdir. Ko’rasiz, Ulissning atigi 2 sahifasidan so’ng, ko’plab izohlar va qadimgi yunon adabiyotiga havolalar mavjud, siz stresssiz dofamin olish uchun bildirishnomalaringizni tekshirishni xohlaysiz.
Sekin o’qish:
- so’z boyligi va dunyoqarashini kengaytiradi;
- kognitiv qobiliyatlarni, ayniqsa konsentratsiyani, diqqatni va fikrlashni yaxshilaydi;
- stress darajasini pasaytiradi (siz parasempatik asab tizimining ustuvorligini tanlaysiz).
O’ylangan o’qish muallif bilan birgalikda ijod qilish bo’lib, ko’pincha tushunchalarga olib keladi. Asarni boshqa yozuvchilar tomonidan tanqid va tahlil qilish fikrlash uchun qo’shimcha oziq-ovqat berishi mumkin.
Sekin o’qish har qanday matn formatiga, ayniqsa badiiy adabiyotga tegishli.
Tez o’qish va sekin o’qish turli maqsadlarga ega bo’lgan turli jarayonlardir. Qizig’i shundaki, sekin o’qishni muntazam ravishda mashq qilish, lug’at boyligingizni oshirib, muallifning uslubi va uslubidan xabardor bo’lganingizda o’qish tezligini oshirishi mumkin.
