Stress gormonlari va ularning vazifalari

Tanadagi bir nechta gormonlar qo’rquv, quvonch, g’azab va boshqa his-tuyg’ularga javob beradi:

• kortizol;
• adrenalin va norepinefrin;
• prolaktin.

Kortizol – stress davrida organizmda ishlab chiqariladigan gormon. Uning ishlab chiqarilishi buyrak usti bezlari po’stlog’ining zona fassikulatasida sodir bo’ladi.

Kortizolning funktsiyalari

Kortizol tanadagi o’zgarishlarga ta’sir qiluvchi asosiy gormondir. Kortizol jigar, mushaklar, markaziy asab tizimi va immunitet tizimining faoliyatini tartibga soladi. Kortizol miyaning qo’zg’aluvchanligini oshiradi. Kortizol ishlab chiqarish sezilarli darajada oshganda, organizm tirnash xususiyati beruvchi moddalarni xavfli deb qabul qila boshlaydi. Bunday reaktsiya bilan odam tajovuzkor bo’lib, qo’zg’aluvchan harakat qilishi mumkin.

Bugungi kunda ixtisoslashgan laboratoriyada gormonal testdan o’tish mumkin. Ularning har biri o’z reagentlariga ega va shuning uchun turli laboratoriyalarning natijalari farq qilishi mumkin. Agar siz o’zingiz sinovdan o’tishga qaror qilsangiz, unda taqdim etilgan laboratoriya standartlariga muvofiq natijalarga tayanishingiz kerak. Odatda, tanadagi kortizol miqdori ertalab eng yuqori bo’ladi va kechqurun bu darajalar sezilarli darajada kamayadi, bu esa odamda charchoqni keltirib chiqaradi. Homiladorlik davrida bu gormon darajasi ayollarda odatda 2-5 barobar ortadi.

Adrenalin, norepinefrin va prolaktinning vazifalari

Qo’rquv gormoni adrenalin deb ataladi va g’azab paydo bo’lganda, norepinefrin faol ishlay boshlaydi. Ushbu gormonlarning chiqarilishi quyidagi ta’sirlarni keltirib chiqaradi:

• yurak urish tezligining oshishi;
• tez nafas olish;
• qon bosimi ortishi, bu bosh og’rig’i bilan birga bo’lishi mumkin;
• qon glyukozasining oshishi.

Prolaktin emizish paytida ayolda sut ishlab chiqarish uchun javobgardir. Prolaktin ishlab chiqarish chaqaloqning biriktirilishi paytida ko’krak qafasining tirnash xususiyati tufayli yuzaga keladi. Ma’lum darajada prolaktin psixotrop ta’sirga ega, chunki ekstremal holatlarda u og’riqni engillashtiradi va sezgirlikni pasaytiradi.