Behruzbek Hamidov
Egizaklarning erta rivojlanish tadqiqoti va Buyuk Britaniyaning kattalar egizaklari reestri ma’lumotlarining tahlili shuni ko’rsatdiki, tana massasi indeksi (BMI) va depressiya belgilari o’rtasidagi bog’liqlik 12 yoshdan 16 yoshgacha bo’lgan ikki yo’nalishli. Bu yosh guruhida depressiya belgilari keyinchalik kilogramm ortishi va BMI ortishi depressiv simptomlarning paydo bo’lishiga olib keladi. Biroq, 16 yoshdan keyin faqat depressiv alomatlar keyinchalik vazn ortishiga yordam beradi. Yangi tadqiqot Psychological Medicine jurnalida chop etildi .
Semirib ketish va depressiya eng ko’p uchraydigan salbiy tibbiy holatlardan ikkitasidir. So’nggi bir necha o’n yilliklarda ulardan aziyat chekadigan shaxslarning ulushi sezilarli darajada oshdi. Semirib ketish – bu sog’liq uchun xavf tug’diradigan, ko’pincha tana massasi indeksi 30 yoki undan yuqori bo’lgan tanadagi ortiqcha yog ‘to’planishi bilan tavsiflangan tibbiy holat. Tana massasi indeksi insonning kilogrammdagi vaznini uning balandligi kvadratiga metrga bo’lish yo’li bilan hisoblanadi.
Boshqa tomondan, depressiya – bu doimiy qayg’u hissi, qiziqishning yo’qolishi va bir qator hissiy va jismoniy muammolar bilan tavsiflangan keng tarqalgan va jiddiy ruhiy kasallik bo’lib, kundalik faoliyatga sezilarli ta’sir qiladi. Semirib ketish ham, depressiya ham ijtimoiy-iqtisodiy qiyinchiliklar, yurak-qon tomir kasalliklari, turli sabablarga ko‘ra o‘lim va boshqa noxush oqibatlar xavfini oshiradi. Ular, shuningdek, depressiyadan aziyat chekadigan obez odamlar bilan birga paydo bo’lishga moyildirlar va aksincha.
Tadqiqot muallifi Ellen J. Tompson va uning hamkasblari depressiya va semizlik o‘rtasida sababiy bog‘liqlik bor-yo‘qligini, agar shunday bog‘liqlik mavjud bo‘lsa, bu ikki holatning qaysi biri ikkinchisiga sabab bo‘lishini o‘rganmoqchi bo‘lishdi. Ularning ta’kidlashicha, semizlik va depressiya belgilari bir-birini keltirib chiqarmasligi mumkin, ammo ularning ikkalasi ham bir xil ekologik jarayonlar tufayli yuzaga keladi. Ikkala kasallikka ta’sir qiluvchi umumiy genetik omillar ham bo’lishi mumkin.
Bu savolga javob berishga harakat qilish uchun tadqiqotchilar Buyuk Britaniyadagi ikkita katta, uzunlamasına egizak tadqiqotlari ma’lumotlarini tahlil qildilar – Egizaklarning erta rivojlanish tadqiqoti (TEDS) va Buyuk Britaniyaning kattalar egizaklari reestri (TwinsUK). TEDS 1994 va 1996 yillarda Angliya va Uelsda tug’ilgan egizak juftlarni kuzatib, taxminan 10 000 juftni qamrab oldi va 12, 16 va 21 yoshdagi ma’lumotlarni, shu jumladan tana massasi indeksi va depressiya belgilarini to’pladi. 1992 yilda tashkil etilgan TwinsUK tarkibiga Buyuk Britaniyada tug’ilgan 18 yoshdan 101 yoshgacha bo’lgan 14 575 katta egizaklar kiradi, ular dastlab osteoporoz va osteoartritni o’rganishga qaratilgan.
TEDS tadqiqotida ishtirokchilar depressiyani baholash uchun Qisqa kayfiyat va his-tuyg’ular so’rovini (SMFQ) to’ldirdi va tadqiqotchilar BMIni hisoblashda foydalangan vazni va bo’yini o’zlari xabar qildilar. TwinsUK tadqiqotida depressiv simptomlarni baholash uchun kasalxonada tashvish va depressiya shkalasi qo’llanildi va ishtirokchilarning bo’yi, vazni va tana yog’i foizini o’lchash uchun butun tanadagi ikki energiyali rentgen absorptiometriyasidan foydalanildi.
Ushbu ma’lumotlar bazalari turli vaqt nuqtalaridan ma’lumotlarni o’z ichiga olganligi sababli, ularning sabab-oqibat munosabatlari haqida xulosa chiqarish mumkin edi. Ya’ni, agar bu shartlardan biri ikkinchisini keltirib chiqarsa (agar biri sabab bo’lsa, ikkinchisi oqibat bo’lsa), unda o’tmishdagi sabab va kelajakdagi oqibat o’rtasidagi bog’liqlik o’tmishdagi oqibat va kelajak sababdan ko’ra kuchliroq bo’lishi kerak. Sabablar vaqt o’tishi bilan orqaga qarab ishlay olmasligi sababli, bu fikrlash tadqiqotchilarga sabab-ta’sir xulosalarini chiqarishga imkon beradi, garchi tadqiqotda ishtirok etgan omillarning eksperimental manipulyatsiyasi bo’lmasa ham.
Natijalar shuni ko’rsatdiki, depressiya belgilari yoshga qarab kuchayadi. Depressiya belgilari bir vaqtning o’zida o’lchangan tana massasi indeksi qiymatlari bilan bog’liq edi, ammo bu assotsiatsiya 12, 16 va 21 yoshda zaif edi. Biroq, bir vaqtning o’zida depressiya belgilari va tana massasi indeksi o’rtasida kuchli korrelyatsiya mavjud edi. kelajak. Turli vaqt nuqtalarida depressiya ballari ham bog’langan.
Keyingi tahlillar shuni ko’rsatdiki, tana massasi indeksi va depressiya o’rtasidagi bog’liqlik 12 yoshdan 16 yoshgacha bo’lgan ikki yo’nalishli. Tana massasi indeksi 12 yoshda yuqori bo’lsa, 16 yoshda yuqori depressiya belgilari paydo bo’lishiga olib keldi. Biroq, 12 yoshda yuqori depressiya belgilari ham 16 yoshda tana massasi indeksining oshishiga olib keldi. 16 yoshdan 21 yoshgacha bu aloqa endi ikki tomonlama emas edi. 16 yoshda faqat depressiya belgilari 21 yoshda tana massasi indeksining oshishiga olib keldi, lekin aksincha emas.
Genetik va atrof-muhit ta’sirining tahlili shuni ko’rsatdiki, tana massasi indeksi 12, 16 va 21 yoshda yuqori darajada irsiy bo’lib, atrof-muhit ta’siri past bo’lgan. Depressiya bu yoshda o’rtacha darajada irsiy edi, lekin egizaklar o’rtasida taqsimlanmagan atrof-muhit omillarining yuqori ta’siri ham bor edi (har bir egizaklarga turlicha ta’sir qiladiganlar, ularning noyob tajribasi).
“Joriy tadqiqot BMI [tana massasi indeksi] va 12 yoshdan 16 yoshgacha bo’lgan depressiya o’rtasidagi ikki tomonlama bog’liqlikni ko’rsatdi, bu BMI dan depressiyagacha kuchliroq yo’naltiruvchi ta’sir ko’rsatdi”, deb xulosa qilishdi tadqiqot mualliflari.
Tadqiqot o’smirlik davridagi depressiya va tana massasi indeksi o’rtasidagi bog’liqlik tabiatiga oydinlik kiritadi. Biroq, u ham e’tiborga olinishi kerak bo’lgan cheklovlarga ega. Ta’kidlash joizki, tadqiqot egizaklar ustida o’tkazildi. Singletonlarda natijalar bir xil bo’lmasligi mumkin. Tadqiqot dizayni, shuningdek, genlar va atrof-muhit o’rtasida hech qanday o’zaro ta’sir yo’qligini taxmin qiladi va bu shunday bo’lmasligi mumkin.
” O’smirlik va voyaga etganlik davrida vazn bilan bog’liq ko’rsatkichlar va depressiv alomatlar o’rtasidagi munosabatlar: ikkita egizak tadqiqot natijalari ” maqolasi Ellen J. Tompson, Jorjina Krebs, Helena MS Zavos, Kler J. Stiv va Thalia C tomonidan yozilgan. Eley.
