Majburlashlar nima?

Majburlash – qo’rquv, tashvish va tashvishlarni bartaraf etish uchun shaxs tomonidan amalga oshiriladigan muayyan majburiy harakat. Psixologlarning ta’kidlashicha, bu yo’l bilan odamlar o’rnatilgan hayot tarziga yoki muayyan tamoyillarga zid bo’lgan, insonning shaxsiy xususiyatlariga mos kelmaydigan fikrlar yoki istaklardan yashirishga harakat qilishadi.

Majburlash juda keng tarqalgan hodisa hisoblanadi, bu odamlarning deyarli 3 foizida uchraydi. Majburiy odam odatda quyidagilarga ega:

• yaxshi rivojlangan intellekt;
• ta’lim va hatto bir nechta;
• ijtimoiy boylikning ancha yuqori darajasi.

Agar biz psixologik hodisa sifatida majburlash haqida gapiradigan bo’lsak, unda ular avtomatik ravishda ba’zi maxsus marosimlar yoki harakatlarni anglatadi. Biror kishi ularni uzoq vaqt davomida qilmasa, u noqulaylik his qila boshlaydi. Shu bilan birga, u bunday xatti-harakatlarning mutlaqo ma’nosi va foydasi yo’qligini, ba’zan esa sezilarli darajada zarar etkazishini yaxshi bilishi mumkin, lekin baribir u o’zini engib o’tolmaydi.

Majburlash turlari

Mutaxassislar vaqtinchalik yoki surunkali ko’rinishlarni, epizodiklarni ajratib turadilar. Bundan tashqari, shartli majburlashlar murakkab va oddiy bo’linishi mumkin. Ba’zi harakatlar oddiy yoki, masalan, miltillovchi, boshqa tez va deyarli sezilmaydigan harakatlar deb hisoblanadi. Murakkab majburlashlar aniq belgilangan ketma-ketlikka rioya qilingan harakatlar to’plamiga ega o’ziga xos marosimdir.

Bundan tashqari, hodisa aqliy yoki jismoniy xarakterga ega bo’lishi mumkin. Ruhiy majburlashlar bemorni bir xil iborani takrorlashga majbur qiladi, mashinalarni, uylarni, daraxtlarni sanashni boshlaydi. Jismoniy hodisa odamning eshikni yopib qo’yganligini, suvni o’chirib qo’yganligini va hokazolarni bir necha marta tekshirishiga olib keladi.

Sabablari

Majburlashlar ko’p odamlar tomonidan turli sabablarga ko’ra yuzaga keladigan tashvish va stressni engish uchun qo’llaniladi:

• jismoniy va hissiy charchoq, muntazam stress;
• tajovuzkor fikrlar yoki g’oyalarga ega bo’lish;
• gormonlar bilan bog’liq muammolar, miyaning ba’zi qismlarining ishi tufayli yuzaga keladigan anancast shaxsiyat buzilishlari;
• genetik omil;
• otoimmün reaktsiyalarning namoyon bo’lishi;
• nevrologiya;
• psixologik omil;
• kognitiv sabablar;
• inson yashaydigan muhit va sharoitlar.