Behruzbek Hamidov
Qahramonlik – qabul qilingan me’yorlarga hech qanday aloqasi bo’lmagan xatti-harakatlar shakli. Jamiyat harakatlarni baholay boshlasa, ba’zi odamlarni qahramonlar deb atasa, bu ma’lum bir madaniyatning an’analari va qadriyatlari bilan bog’liq. Albatta, qahramonlik mavhum tushunchadir.
Qahramonlik nima?
Psixologiyada “qahramonlik” ta’rifi ijobiy shaklga ega bo’lgan deviant xatti-harakatni anglatadi. Jamiyat kimnidir qahramon deb atasa, u insonning boshqalardan farqini ta’kidlaydi. Qahramon odamlarda ko‘pchilikda mavjud bo‘lmagan xislatlar to‘plami mavjud.
Qahramonlikni kimdir qiyin ahvolda qolgan odamlarni qutqarganda, jangovar harakatlarda qatnashganda yoki begona odamni qaroqchilardan himoya qilganda ko’rish mumkin. Barcha qahramonlarning asosiy xususiyati shundaki, ular boshqalarni qutqarish uchun o’z hayotlarini ataylab xavf ostiga qo’yishadi.
Qahramon kim?
Qahramon – bu shaxsning jamiyatda qanday o’rin egallashini ko’rsatadigan ijtimoiy maqom. Ko’pincha hayotda odamlar qahramonlarga taqlid qilishni va ularni maqtashni boshlaydilar. Qahramonlik harakatlari har doim boshqa odamni xursand qilishga qaratilgan. Qahramon maqomiga ega bo’lgan odam unga mos kelishga harakat qiladi va ko’pincha bu shaxsiy ziddiyatga olib keladi. Agar biror kishi boshqalar undan kutgan xatti-harakatlarni ko’rsatishga tayyor bo’lmasa, bu soxta qahramonlikka olib kelishi mumkin.
Shuni ta’kidlash kerakki, qahramonlar tug’ilmaydi, balki bo’ladi. Ushbu rolga muvaffaqiyatli qo’shilish uchun insonning ijtimoiylashuviga yordam beradigan individual psixologik fazilatlarga ega bo’lish kerak.
Qahramon shaxsning turlari
Barcha qahramonlar o’xshash fazilatlar ro’yxatiga ega, ammo turli xil harakatlar turli harakatlarni nazarda tutadi. Qahramonning bir necha turlari mavjud:
- Jangchi himoyachi va g’olibdir, shuningdek, qahramonning eng qadimgi qiyofasi hisoblanadi.
- Ustoz butun umrini ilmiy va ijodiy sohalarda ishlashga bag‘ishlaydi.
- Rekord egasi ustaga o’xshaydi, ammo bu holda odam miqdoriy natijalarga erishishga intiladi.
- Kashshof – bu jamiyat uchun mazmunli narsalarni o’ylab topishga muvaffaq bo’lgan qahramon.
- Haqiqat izlovchi har doim adolat uchun kurashadi.
- Qo’zg’olonchi qahramon – jangchi va haqiqat izlovchi xususiyatlariga ega bo’lgan shaxs.
- Sarguzashtchi har doim tavakkal qilishga va jasorat ko’rsatishga tayyor.
- Boy odam – kambag’allikda o’sgan, lekin o’zi boylik va farovonlikka erishgan odam.
- Kambag’al qahramonlar, asosan, o’z daromadlarining bir qismini boshqalarning ehtiyojlari uchun xayriya qiladigan mashhur odamlardir.
- Qahramon o’qituvchilar – shogirdlari muvaffaqiyat qozongan buyuk murabbiylar.
Izzattillo Islomov
