Behruzbek Hamidov
Janjalbozlik
Biz odatda g’azabni va hammani va atrofdagi hamma narsani hurmatli yoshi va murakkab xarakteri uchun qoralash istagini yozamiz. Nafaqaxo’rlar tongda o’tiradigan jamoat transportida aynan shunday yo’l tutishadi: ularda hech qanday maqsad yo’q, asosli sabab yo’q, ular shunchaki “mazza qilishadi”, yosh yo’lovchilarga ma’ruzalar bilan yopishib olishadi. Va agar og’zaki to’qnashuv ochiq mojaroga aylansa, bu ular uchun bayram bo’lib tuyuladi.
Ayni paytda, bunday asabiylashish va nafrat depressiyadagi disforiyaning mumkin bo’lgan belgilaridir va bu miyada serotonin etishmovchiligi bilan izohlanadi. Ammo “Eeyores” – sokin va qayg’uli – qoida tariqasida, dofamin etishmasligidan aziyat chekadi.
Diqqat va xotiraning pasayishi
Bu keksa odamlarda ham keng tarqalgan. Apatiya, sekinlik, voqealardan xabardor bo’lishni istamaslik odatda bir xil xususiyat bilan belgilanadi: “Bu yosh …”
Ammo ba’zida bunday hodisalar jiddiy kasallik – qon tomirlari, yurak xuruji, yaqinda kashf etilgan yashirin onkologiya tomonidan qo’zg’atiladi. Kechagina nafaqaxo’r nafaqaxo’r to’satdan o’zining gigienasi va ovqatlanishigacha hamma narsaga qiziqishini yo’qotib qo’ygani ajablanarli emas. Faqat yuqori sifatli nevrologik tekshiruv haqiqiy xotira buzilishini depressiyadan ajrata oladi.
Uyqu muammolari
Keling, yana trolleybusdagi kampirlar tasviriga murojaat qilaylik. Nega ular hech qaerga borishlari shart bo’lmasa, erta turishadi?
Keksa odamlarda uyquga bo’lgan ehtiyoj odatda kamayadi, chunki ular kamroq energiya sarflaydi. Ba’zan hatto to’rt soat kifoya qiladi.
Ammo agar biror kishi har kuni og’ir tushkun fikrlar bilan tursa, boshida salbiy stsenariylarni aylantirsa, huquqbuzarlar bilan aqliy muloqotlar qursa, bu depressiya ham bo’lishi mumkin. Uyquning chuqurligi va uning sifatini buzish depressiv holatlarning ishonchli hamkori hisoblanadi.
Aybdorlik
Agar siz tasodifan kimnidir xafa qilgan bo’lsangiz, bu tuyg’u normaldir. Ammo bu tuyg’u sizni Domokl qilichi kabi osilib tursa va boshqa his-tuyg’ularga yo’l qo’ymasa, bu yomon. Masalan, bolasini bog’chaga olib borgan ona har kuni o’zini aybdor his qiladi – ishga ketgani uchun. Va shu bilan birga, u rahbariyat oldida uyaldi – u hozirgi vazifalar haqida emas, balki bola haqida tez-tez o’ylayotgani uchun. Bunday ayol, ehtimol, tushkunlikka tushib, miyada neyrotransmitter almashinuvi bilan bog’liq muammolarga duch keladi.
G’alati kasalliklar
Biz tushunarsiz tabiatdagi og’riqlar haqida gapiramiz, bu bilan odam allaqachon barcha shifokorlarni chetlab o’tgan, ammo sababini aniqlay olmagan. Noaniq noqulaylik, doimiy charchoq, hayotiylikning etishmasligi, bosh og’rig’i, ularning ildizlari na MRI, na tekshiruv ko’rsatmaydi, depressiyaning somatik ko’rinishi ham bo’lishi mumkin.
Nima qilish kerak?
Bir so’z bilan aytganda, ruhiy tushkunlik alomatlari har doim ham tibbiy ma’lumotnomadagi ro’yxatga o’xshamaydi va ba’zida ular butunlay inson tomonidan amalga oshiriladi. Bemor uchun to’satdan dushman bo’lib qolgan atrofdagi dunyo emasligini tan olish oson emas, balki shunchaki uning miyasi haqiqatning buzilgan rasmini uzatadi va shuning uchun zudlik bilan ekologik qayta dasturlash kerak.
Izzattillo Islomov
