“Uning xarakteri shakar emas!” – odamlar ko’pincha shikoyat qiladilar, kimningdir oldindan aytib bo’lmaydiganligi / portlashi / passivligi / pedantligidan charchashadi (va hokazo, zarur bo’lgan narsani ta’kidlang). Ammo o’z ustingizda ishlash orqali hamma narsani tuzatish mumkin – shunchaki xohlashingiz kerak. Xarakter – bu hayot masalasi. Ammo o’zingizni yaxshi tomonga o’zgartirishni boshlashdan oldin, odam qanday xarakterga ega va sizniki qaysi turga tegishli ekanligini aniqlashingiz kerak.

Xarakter – bu har birimizning o’ziga xos, aniq psixologik xususiyatlar, ma’lum fazilatlar va xususiyatlar to’plami. Bu “xabarlar” shaxsni shakllantiradi va umuman olganda, orttirilgan, ya’ni muhit va tarbiyaga bog‘liqdir.

Qahramon qanday?

Freydning mashhur izdoshi Karl Gustav Yung psixika yo’nalishi bo’yicha xarakter turlarini ajratib ko’rsatdi, barcha odamlarni yopiq introverts va ochiq ekstrovertlarga ajratdi. Biroq, bugungi kunda uchinchi turdagi – ambivertlar ham mavjud. Bular boshqalar orasida o’zlarini yaxshi his qiladiganlar va yolg’izlikda ham xuddi shunday ajoyib.

Boshqa tizimga ko’ra, belgilar shaxsning urg’usiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi:

• Gipertimik – ochiqko’ngil va baquvvat, ammo rivojlangan yuz ifodalari bilan beparvo odam. Ko’pincha arzimas narsalardan bezovtalanadi, mutanosiblikni bilmaydi, tavakkal qilishni yaxshi ko’radi.
• Distic – yopiq pessimist, tub o’zgarishlarni yoqtirmaydi, ularga yaxshi moslashmaydi. Yolg’iz do’stlarni ushlab turadi, sekin aqlli.
• Sikloid – to’satdan kayfiyat o’zgarishiga moyil: kompaniyaning haddan tashqari ijtimoiy ruhidan yopiq olxagacha.
• Hissiyot – juda nozik aqliy tashkilotga ega, sezgir, ta’sirchan, hissiy shaxs.
• Ko’rgazmali – diqqat markazida bo’lishni yaxshi ko’radigan. Bunday odam o’ziga haddan tashqari ishonch bilan ajralib turadi, lekin ayni paytda havas qiladigan ijodiy fikrlash – agar siz unga yaxshi tomondan qarasangiz. Ba’zida bu turdagi xarakter fitna va ikkiyuzlamachilik bilan namoyon bo’ladi.
• Qo’zg’aluvchan – juda asabiy, gugurt olib keling – u alangalanadi. Qoida tariqasida, bunday odam hukmronlik qiladi, jamoadagi hamkasblari bilan yaxshi munosabatda bo’lmaydi. Erkaklar bu bilan gunoh qiladilar, bu ayollarda ham uchraydi.
• Qotib qolgan – barcha shikoyatlarni “kichkina qora daftar” ga yozishga moyil. G’azablangan, tushkun fikrlarga berilib, uni non bilan boqmang – boshqalarga “ibodat qilsin”.
• Pedantik – mayda-chuydalarga juda talabchan. Bunday odamlar misli ko’rilmagan byurokratlarni yaratadilar! G’olib tomon – mehnatsevarlik, ehtiyotkorlik, aniqlik, mukammallik.
• Xavotirli – qat’iy qadam tashlashdan doimo qo’rqadigan, o’ziga ishonchsiz, o’zini past baholashga moyil, ammo do’stona odam.
• Ko’tarilgan – uning kayfiyati osongina va oldindan aytib bo’lmaydigan darajada ko’tarilgandan juda tushkunlikka o’zgaradi. Bunday belgining yaqin doirasiga hasad qilmaysiz.
• Ixotim – deyarli hech qanday his-tuyg’ularga ega bo’lmagan muvozanatli odam. Unga, ular aytganidek, hamma narsa parallel, epilepsiyaga moyil.

Ro’yxatda keltirilgan turlar sof shaklda uchramaydi – qoida tariqasida, shaxs bir nechta xususiyatlarga ega. Va aralashmaning qanchalik portlovchi bo’lishi ko’plab omillar va holatlarga bog’liq.

Shuni ta’kidlash kerakki, xarakter ko’pincha temperament bilan chalkashib ketadi, garchi u asab tizimining tug’ma xususiyati bo’lsa va uni o’zgartirib bo’lmaydi. Biroq, temperamentni xarakterning rivojlanishi uchun asos deb atash mumkin. Bu muvozanatning shakllanishiga, qaror qabul qilishda adekvatlikka va hokazolarga katta ta’sir ko’rsatadi.Aytgancha, hatto egizaklar ham har xil c va xarakterga ega.

Qaysi xarakter yaxshiroq?

Bu ritorik savol – unga aniq javob berish haqiqatga to’g’ri kelmaydi: har birimizning ijobiy tomonlarimiz ham, kamchiliklarimiz ham bor. Ammo, hayot shuni ko’rsatadiki, ekstrovertlar ko’proq muvaffaqiyat qozonishadi, omma e’tiborida bo’lishni yaxshi ko’radigan odamlar g’alaba qozonish uchun raqobatlashadilar. Shu nuqtai nazardan, pedantriya ham foydali xususiyatdir – bu maqsadni ishonchli va muntazam ravishda kuzatib borish imkonini beradi.

Biroq, tarix juda ko’p qarama-qarshi misollarni biladi, chunki ichki energiyaning katta zaryadiga ega bo’lgan introvertlar katta muvaffaqiyatlarga erishgan. Masalan, qora tanli Stiv Djobs shunchaki taniqli pedant bo’lib, tafsilotlarga ko’proq e’tibor qaratgan, ammo shu bilan birga u o’zining avtoritarizmi va diktator boshqaruv uslubi bilan mashhur bo’lgan.

Bill Geyts ham ajoyib misol. Uning fe’l-atvorining asosiy xususiyati – bu nokonformizm, o’z nuqtai nazarlarini izchil qo’llab-quvvatlash, hatto ular jamiyatda yoki ma’lum bir jamoada hukmronlik qiladiganlarga zid bo’lsa ham.

“Yaxshi” yoki “yomon” – bu insonning xarakteriga nisbatan o’ta sub’ektiv baho. Aslida, bu yaxshi yoki yomon daryolar, fasllar, musiqa va boshqalar borligini aytishga o’xshaydi… Hammasi ko’p nuanslarga bog’liq.