Olimlar miyadagi hujayralar guruhini aniqladilar, ularning faoliyati boshqalarning dardini baham ko’rish qobiliyatini tushuntirishga yordam beradi. Inson miyasi ustida olib borilgan tadqiqotlardan ma’lum bo’ldiki, og’riqni boshdan kechirganda faol bo’lgan oldingi singulat korteks (ACC) deb ataladigan hudud boshqalarning og’rig’ini kuzatishda ham faollashishi mumkin. Bu tadqiqotlar, shuningdek, boshqa odamning og’rig’ini kuzatishda, empatiya darajasi yuqori bo’lgan odamlarda bu soha faolroq va psixopatiya bilan og’rigan odamlarda kamroq faol ekanligini ko’rsatdi. Biroq, bu dastlabki tadqiqotlar asosiy mexanizmlarni yoki ular bilan bog’liq bo’lgan hujayralarni aniqlamadi.

Endi, Amsterdamdagi Gollandiya Neyrologiya instituti (NIN) tadqiqotchilari kalamushlarni o’rganish orqali boshqalarning og’rig’ini his qilish qobiliyati ACCdagi “oyna neyronlar” bilan bog’liqligini aniqladilar. Olimlar ilgari ko’zgu neyronlarini topishgan, ammo ular harakatni kuzatishga qiziqishgan.

Boshqa maymunlarni tomosha qilayotgan maymunlarning miyasini o’rganish shuni ko’rsatdiki, harakat tizimining hujayralari xuddi kuzatuvchi maymunlar harakatlarni bajarayotgandek faollashadi. Bu faoliyat vizual axborotni qayta ishlashdan tashqari sodir bo’ladi.

Empatiya nazariyalarini sinash

Professor Keyzers va uning jamoasi o’zlarining topilmalarini ma’lum ruhiy holatlarda empatiya etishmasligi qanday sodir bo’lishini tushunishda muhim muvaffaqiyat deb hisoblashadi. O’zlarining tadqiqot maqolalarida olimlar “ba’zi ACC neyronlari og’riqni kuzatish va tajribaga javob beradi” degan oldingi tadqiqotlarning ikkita hisobotini umumlashtiradi. Ulardan biri odamlarda, ikkinchisi sichqonlarda qilingan.

Ushbu natijalarni va ko’zgu neyronlari miyaning motor tizimida allaqachon mavjudligini hisobga olib, ular ikkita nazariyani sinab ko’rishga kirishdilar. Birinchisi, ACCda o’zimizning og’riq tuyg’ularini qo’zg’atadigan va boshqalarning og’rig’ini ko’rganimizda qayta faollashadigan ko’zgu neyronlari borligi, ikkinchisi esa, boshqalarning og’rig’ini ko’rganimizda biz irg’ish va og’riqni his qilishimizning sababidir.

Empatiyani qanday rivojlantirish mumkin?

Agar odamda aniq ruhiy muammolar bo’lmasa (masalan, psixopatiya yoki sotsiopatiya) bo’lmasa, odam haqiqatan ham o’zining empatiyasiga ta’sir qilishi mumkin. Bizning empatiyamizga quyidagi omillar ta’sir qiladi:

1. Tarbiya. Bolalarda ota-onalar tomonidan qo’yilgan tamoyillar asosiy hisoblanadi.
2. Atrof-muhit. Atrof-muhitimizga xos bo’lgan xulq-atvor namunasi ham muhim rol o’ynaydi. Shafqatsizlik, ruhiy tushkunlik, befarqlik empatiyaning past darajasiga olib kelishi mumkin.
3. Hissiyotlarni boshqarish. Sizning his-tuyg’ularingizni qanday boshqarishingiz sizning empatiya qobiliyatingizni aniqlaydi. Agar siz o’zingizni tushuna olmasangiz, boshqa odamni tushunish ham juda qiyin bo’ladi.