Gumanistning miyasi: o’zingizni matematikani sevishga majburlash mumkinmi?

Oksford matematika professori Markus du Satoyning ta’kidlashicha, “matematik bo’lmagan aql” tushunchasi noto’g’ri. Matematikani yaxshi bilmaydigan odamlar yo’q. Buni yaxshi bilmaydigan va uni o’rganishga vaqt ajratishni istamaydigan odamlar bor. Uning fikricha, matematika tufayli inson o’zini o’rab turgan dunyo me’yorlarini ko’ra oladi. Ushbu maqolada siz matematikani yoqtirmasangiz ham muammolarni hal qilishni o’rganish haqida o’qiysiz.

Miya mahsuldorligi

Muayyan ma’lumotlarga asoslanib, sayyoramiz aholisining 1/4 qismi matematika bilan yaxshi munosabatda. Shuning uchun, biror narsani tezda hisoblash kerak bo’lgan vaziyatlarda va shu bilan birga kimdir o’z ruhi ustida turganda, bunday odamlar vahima holatiga tushib qolishadi. Olimlar hatto bu xatti-harakat uchun mos tashxisni ham topishga muvaffaq bo’lishdi: matematik tashvish.

Ehtimol, bu ba’zilar uchun kashfiyot bo’lar, ammo matematikani tushunish qobiliyati tabiatan inson miyasiga xosdir. Hatto ko’plab hayvonlar ham matematikaga do’stona munosabatda bo’lishadi, degan fikr bor. Neyrobiolog Stanislas Dihanening ta’kidlashicha, qo’pol matematik hisob-kitoblarni qayta ishlash miyaning fazoviy, shuningdek, vizual hududlarida sodir bo’ladi. Ammo aniq hisob-kitoblar haqida gapiradigan bo’lsak, til bo’limi allaqachon ishtirok etgan. Ya’ni, gumanitar fanlarga ko’proq e’tibor qaratgan odam bilan matematikning mutlaqo farqi yo’q.

Agar Marcus du Satoyga qaytadigan bo’lsak, u odam arifmetikani tushunmasligi mumkinligini aytadi, ammo naqshlarni aniqlash omon qolish uchun muhim bo’lgan ajralmas bilimdir. Agar sizda bunday mahorat mavjud bo’lsa, siz matematika o’quv dasturining ko’p qismini o’zlashtirishingiz mumkin.

Matematika va o’z-o’zidan shubha

Barcha tadqiqotlar va tasdiqlangan faktlarga qaramay, matematika hali ham har bir kishiga butunlay boshqacha tarzda beriladi. Oksford universitetining nevrologi o’ziga xos qobiliyatlarning sabablarini va ularni qanday o’zgartirishni o’rganmoqda. Matematik sohadagi muvaffaqiyatsizliklar o’ziga ishonchsizlik bilan chambarchas bog’liq bo’lishi mumkin degan fikr bor, chunki o’z kamchiliklari haqida o’ylash miya faoliyatining ko’p resurslarini talab qiladi. Agar matematikani tushunmaslik sababi aynan shu bo’lsa, raqamlarga oshiq bo’lish ancha osonlashadi.

Oksford universiteti talabalaridan biri tadqiqot o’tkazdi, natijada miyaning ma’lum qismlarini rag’batlantirish orqali odam o’z qobiliyatlarini faol ravishda rivojlantirish va matematikani yaxshi o’rganishni boshlashi mumkin. Shunday qilib, bir talaba ikki guruh odamlarni taqqosladi, ulardan biri matematikani yaxshi ko’radi, ikkinchisi esa undan nafratlanadi. Uning qayd etishicha, matematika ishqibozlari yaxshi ish qilishgan, ammo boshqalar ham yaxshi natija ko‘rsatgan. Tadqiqot shuni ko’rsatdiki, matematikani yoqtirmaydigan o’quvchilar o’zlarining muvaffaqiyatli raqiblariga qaraganda kamroq o’ziga ishonchlari va tanalarida stress gormonlari darajasi sezilarli darajada yuqori bo’lgan. Biroq, ular o’ng prefrontal korteks sohasini rag’batlantirishni boshlaganlarida, ularning stress gormoni darajasi pasayib, savollarga tezroq javob berishni boshladilar.

Sinov paytida, testning o’zidan oldin, test ob’ektlari uchun katta ekranda salbiy yoki ijobiy xabarga ega asosiy xabarlar paydo bo’ldi. Ushbu tadqiqot shuni ko’rsatdiki, rivojlangan tashvishli odamlar salbiy xabarli xabarlarga faolroq munosabatda bo’lishdi. Bu natija tadqiqotchilarni hayratda qoldirdi, chunki odatda bu ijobiy munosabat miya faoliyatini yaxshilashga yordam beradi.

Shuni ham ta’kidlash kerakki, masalani hal qilishning o’zi misollarni echish qobiliyatiga ijobiy ta’sir qiladi, masalan, sayohat paytida siz oddiy misollarni hal qilishingiz mumkin. Bu usuldan foydalanib, miyangiz qotib qoladi va siz endi raqamlardan unchalik qo’rqmaysiz.

Hamma uchun matematika

Matematika sohasida miya faoliyatiga nima yaxshiroq ta’sir qilishi noma’lum – stimulyatsiya yoki muammolarni hal qilish. Ammo shuni esda tutish kerakki, siz matematikadan umuman qochib qutula olmaysiz, shuning uchun qobiliyatingizni yaxshilash uchun oddiy isinishni qanday qilishni bilish yaxshiroqdir. Talaba yoki kattalar bo’lishingizdan qat’i nazar, matematika sohasidagi asosiy fikrlarni eslab qolish uchun har kuni mashq qilishga harakat qiling. Ehtimol, dastlab hamma narsa juda g’ijimlangan bo’lib chiqadi, lekin esda tutingki, bu sizning o’zingizni past baholaganingizning belgisi bo’lishi mumkin.