Biz hayotimizning ko’p qismini ish bilan o’tkazamiz. Bundan tashqari, bu kasb nafaqat omon qolish va daromad manbai. Ish – bu muloqot, jamoaga tegishlilik hissi, kunning afzalliklaridan yoqimli xabardorlik. Har bir inson nima uchun har kuni o’z ishini bajarishini tasvirlash uchun sababga ega. Biroq, biz Yaponiyada yashamaymiz va umrbod ish bilan bog’liq emasmiz. Ba’zan biz o’zimiz ish joyimizni o’zgartiramiz, ba’zida hamma narsa bizdan bog’liq bo’lmagan sabablarga ko’ra sodir bo’ladi. Ammo ko’p hollarda bu yoqimsiz, ayniqsa kattalarda sodir bo’lgan bo’lsa.

Ishdan bo’shatish stressdir

Ishni yo’qotish, birinchi navbatda, barqarorlikni yo’qotishdir. Agar siz qilayotgan ishingizga chuqur ahamiyat bermasangiz yoki yoqtirmasangiz ham, uni yo’qotish mustahkam zaminni yo’qotish demakdir. Ijtimoiy-iqtisodiy tadqiqotlar ishsizlikni quyidagilar bilan bog’laydi :

• ijtimoiy o’ziga xoslikni yo’qotish: odatdagi ishimizsiz biz jamiyatda o’z o’rnimiz yo’qligini his qila boshlaymiz;
• o’z-o’zini hurmat qilishning pasayishi: muvaffaqiyatsizlik qo’rquvi kuchayadi, harakat qilish va o’sish istagi yo’qoladi.

Bundan tashqari, odam qanchalik oddiy ish bilan shug’ullangan bo’lsa, u ishini yo’qotishni shunchalik kuchli his qiladi. Ammo o’rta malakali mutaxassislar o’zlarining farovonligini yo’qotishdan eng ko’p azob chekishadi. Chunki ular ko’proq vakolatli kasblarga “o’sish” uchun kuch va istakni his qilmaydilar va ular oddiyroq vazifalarni o’z zimmalariga olmaydilar.

Ishni yo’qotish stressdir, chunki jismoniy va kimyoviy jarayonlar darajasida miya rivojlanishga qarshi. Har safar tanlovga duch kelganimizda, ikkita tizim bir-biri bilan raqobatlashadi. Ulardan biri – yangilikdan dopaminni kuchaytirish, ikkinchisi – tanish va tushunarli kortizoldan voz kechishning salbiy oqibatlarini potentsial baholash. Birinchisi g’alaba qozonishi uchun zavqlanish stimuli etarlicha kuchli bo’lishi kerak, chunki amigdala sukut bo’yicha salbiy va tahdidlarni qidirishga sozlangan.

50 yoshdan keyin ishni yo’qotish

Ishni yo’qotish hissiyotlarining intensivligi yosh bilan ortadi. Biz vaqt o’tishi bilan qaramiz, miya eskiradi va kognitiv funktsiyalarning sifati pasayadi. Biroq, hamma narsa juda yomon emas: treninglar bo’limlarning ulanishini, kulrang va oq moddalarning miqdori va zichligini oshiradi. Shuning uchun yosh haqiqat emas, balki unga nisbatan munosabatdir. Biroq, ko’p odamlar 50 yoshdan keyin ish topish qiyinroq deb hisoblashadi. Bunga quyidagilar sabab bo’lishi mumkin:

• Tajriba. Siz allaqachon hamma narsani bilasiz va buni qila olasiz degan ishonch o’rganishga xalaqit beradi.
• So’rovlar. Voyaga etganimizda, biz o’z ahamiyatimizni ortiqcha baholaymiz.
• Dixotomiyali fikrlash. Imkoniyatlarni ko’rish qiyin bo’lsa, har ikkala yo’l ham bor.
• Stereotiplar. Masalan, o‘qituvchi ayol, taksichi esa erkak bo‘lishi kerak.
• Motivatsiya. Harakat uchun energiya qiziqish bo’lgan joyda uyg’onadi. Voyaga etganingizda, siz hamma narsa allaqachon sodir bo’lganini his qilishingiz mumkin.

Diqqat

Iqtisodiy sharoitlar qanday bo’lishidan qat’iy nazar, quyosh sharqda ko’tarilishini to’xtatmaydi, dunyo tovar almashadi, kompaniyalar pul ishlaydilar. Yoshingiz, jinsingiz, geografik joylashuvingiz va ijtimoiy mavqeingizga qarab sifatli xizmatlar va malakalarga bo’lgan talab yo’qolmaydi. Yagona savol – siz nimani e’tiborga olishni xohlaysiz.

Erkak yoki ayol uchun 50 yoshdan keyin ish topish qiyinroq degan fikr o’zining potentsial afzalliklariga ega. Masalan, odam azob chekishi va tasalli olishi, hech narsa qilmasligi, potentsial noqulaylik va o’rganishni rad qilishi mumkin. Bunday holatda bo’lishni xohlash odatiy hol, asosiysi buni o’zingizga halol tan olishdir.

Shu bilan birga, 50 yoshdan oshgan abituriyentlar uchun aniq afzalliklar mavjud:

• Tajriba. O’z sohangizda chuqur bilim va hayotiy donolik.
• Oilaviy sharoitlar. 50 yoshdan oshgan ayol tug’ruq ta’tiliga chiqishni yoki bolaga g’amxo’rlik qilish uchun kasallik ta’tilini olishni rejalashtirishi dargumon.
• Qattiq mehnat va sovet merosi. “Sabr va mehnat” formati ko’pincha biznes egalarining foydasiga ishlaydi.

Mehnat bozori dunyodagi o’zgarishlarga javob beradi. Endi dastlab faqat to’liq kunlik hisoblangan mutaxassisliklar bo’yicha ham masofadan turib ishlash mumkin. Misol uchun, o’rta maktab o’qituvchisi, tadbir tashkilotchisi va hatto bolalar nutq terapevti ham Internetda engish uchun o’rgangan. Shu bilan birga, dunyoning istalgan nuqtasidan hamma narsani o’rganish imkoniyati paydo bo’ldi.

Ish topish – vaqt va e’tibor talab qiladigan jiddiy ish. Ha, agar siz ishingizni yo’qotib qo’ysangiz, ertaga eshik oldida takliflar qatori bo’lmaydi va har 10 ta javob uchun siz muloqotni davom ettirish uchun 1-2 ta taklif olasiz. Va bu nafaqat siz bilan, balki 50 dan keyin ham emas, hamma bilan sodir bo’ladi.