chop etilgan yangi tadqiqot psixopatik qo’rqmaslik va past himoyalangan yurak reaktivligi o’rtasidagi munosabatni o’rganadi. Yangi topilmalarga ko’ra, qo’rqmaslikning psixopatik xususiyati bo’yicha yuqori ballga ega bo’lgan ayollar kuchli va kutilmagan qo’zg’atuvchiga duch kelganlarida yurak urish tezligi o’zgarishini ko’rsatadilar. Ammo bu munosabatlar erkaklar orasida topilmadi.

Oldingi tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, ma’lum psixopatik xususiyatlarga ega bo’lgan odamlar ko’pincha tahdidlarga avtomatik ravishda hayratlanarli javob berishadi. Bu psixopatiyaning qo’rqmaslik xususiyati bilan bog’liq.

Qo’rqinchli javobdan tashqari, boshqa fiziologik choralar ham psixopatiya bilan bog’liq, masalan, mushaklarning kuchlanishini kamaytirish va ba’zi holatlarda yurak urish tezligini pasaytirish. Hatto ushbu turli xil o’lchovlarni “tahdid sezuvchanligi” indeksiga birlashtirish bo’yicha ishlar ham olib borildi, bu esa ushbu xususiyatlarni miqdoriy baholash va o’rganish uchun xizmat qilishi mumkin.

Ushbu tadqiqotning yangi burchagi Kardiyak Mudofaa Javobi (CDR) deb ataladigan narsaga qaraydi. Bu to’satdan, kutilmagan tahdid yoki zarbaga javoban sodir bo’ladigan yurak tezligidagi o’zgarishlarning murakkab naqshidir. Yurak urishi tezligi va boshqa yurak-qon tomir parametrlaridagi o’zgarishlarda aks ettirilgan CDR vegetativ asab tizimining simpatik bo’limining faollashuvini ifodalaydi, ya’ni sezilgan tahdidlarga “jang yoki parvoz” javoblarini qo’zg’atishda ishtirok etadi.

Tadqiqotchilar CDR psixopatiyadagi qo’rqmaslik xususiyatini o’rganish uchun foydali yangi chora bo’lishi mumkinligini taxmin qilishdi. Ular, ayniqsa, CDRning ikkinchi tezlashtirish bosqichiga qiziqish bildirishdi, chunki bu tahdidlarga javob berishga tayyorlik bilan bog’liq.

Tadqiqotga 156 ishtirokchi (60 erkak) jalb qilindi, ular o’z-o’zidan psixopatik tendentsiyalarning o’lchovi bo’lgan Psixopatik shaxsiyat inventarizatsiyasini (PPI-R) to’ldirdi. Ushbu so’rovnomada ijtimoiy ta’sir, stressga qarshi immunitet, qo’rqmaslik, Makiavelning egosentrizmi, isyonkor nomuvofiqlik, aybni tashqi ko’rinish, beparvo rejasizlik va sovuqqonlik kabi xususiyatlar ko’rib chiqiladi.

CDRni o’lchaydigan himoya psixofiziologik testi o’tkazildi, unda ishtirokchilar 8 daqiqalik dam olish davridan keyin kutilmagan, kuchli oq shovqin stimuliga duchor bo’lishdi. Ularga elektrokardiogrammalarini dam olish sharoitida yozib olish bo’yicha tadqiqotda qatnashayotganliklari aytildi, yaqinlashib kelayotgan shovqin haqida gapirmasdan. Ularning yurak urish tezligi stimul boshlanishidan 15 soniya oldin 80 soniyadan keyin qayd etilgan.

Tadqiqot shuni ko’rsatdiki, erkaklar psixopatiyaning deyarli barcha jihatlarida ayollardan ustunroq. Bundan tashqari, erkaklarda yurak urish tezligining o’zgarishi (ko’tariladi va pasayadi) ayollarga qaraganda baland shovqinga javob beradi. Bu, ayniqsa, shovqin o’ynalganidan keyin ma’lum vaqt nuqtalari orasida to’g’ri edi.

Qattiq shovqinga yurak urish tezligining javobi PPI-R so’rovnomasi bilan o’lchangan ba’zi shaxsiy xususiyatlar bilan bog’liq edi. Xususan, “qo’rqmas hukmronlik” (ijtimoiy ta’sir, stressga qarshi immunitet va qo’rqmaslik kabi xususiyatlardan iborat) yuqori ball olgan ayollar baland shovqinga javoban o’rtacha yurak urish tezligining pastroq o’zgarishini ko’rsatdilar.

“Qo’rqmas hukmronlik” omilining tarkibiy qismlarini batafsilroq ko’rib chiqsak, “qo’rqmaslik” xususiyati bo’yicha yuqori ball olgan ayollar, ayniqsa, himoya reaktsiyasining “ikkinchi tezlashuvi” bosqichida yurak urish tezligining kamroq oshishini ko’rsatishi aniqlandi (bu erda yurak tezligi dastlab sekinlashgandan keyin ko’tariladi, bu jarayon tanani tahdidga javob berishga tayyorlash bilan bog’liq). Bu qo’rqmas hukmronlik omilidagi boshqa xususiyatlarning ta’sirini nazorat qilganda ham to’g’ri bo’lib qoldi.

Ushbu topilma muhim ahamiyatga ega, chunki u qo’rquv bilan bog’liq xususiyatlar va tananing mudofaa reaktsiyalari o’rtasidagi jinsga xos bog’liqlikni ko’rsatadi. Bu shuni ko’rsatadiki, yurakning tahdidga munosabati psixopatiyada paydo bo’ladigan qo’rquvsizlikni o’rganish va bu erkaklar va ayollar o’rtasida qanday farq qilishini tushunish uchun foydali usul bo’lishi mumkin.

Tadqiqot guruhi bir nechta cheklovlarni tan oldi; birinchidan, tadqiqotda psixopatiyaning o’z-o’zidan hisobot o’lchovi qo’llanilgan, bu noto’g’ri bo’lishi mumkin va psixopatiyaning barcha jihatlarini to’g’ri ushlamasligi mumkin. Bundan tashqari, tadqiqot natijalarining umumlashtirilishini cheklashi mumkin bo’lgan nisbatan kichik namuna hajmidan foydalanilgan. Va nihoyat, tadqiqot psixopatik qo’rquvsizlik va CDR o’rtasidagi munosabatlarga ta’sir qilishi mumkin bo’lgan boshqa potentsial omillarni, masalan, bolalik travması yoki boshqa atrof-muhit omillarini o’rganmadi.