Depressiya haqida gapirish qorong’u o’rmonga kirishga o’xshaydi, yo’lni bilmaslik va bu o’tib bo’lmaydigan zulmatdan qanday chiqish haqida aniq g’oyalarga ega bo’lmaslik. O’z kasbining tabiatiga ko’ra sog’lom bo’lishi va hayotning barcha qiyinchiliklarini muvaffaqiyatli engishi kerak bo’lgan odam uchun bu haqda yozish yanada qiyinroq. Xalqimiz psixologni aynan shunday tasavvur qiladi. Ziyofatlardan birida menga savol berishdi (bu ko’pincha odamlar sizning kim ishlayotganingizni bilishganda sodir bo’ladi): “Sizga hamma narsani engish osonmi? Siz ko’p narsani bilasiz va qila olasiz, shunday emasmi?” Ammo achchiq haqiqat shundaki, bu kasb ham bulutsiz baxt va hayotda mutlaq muvaffaqiyatlar kafolati emas. Hech kim depressiyadan himoyalanmagan!

Ehtimol, bunday vaziyatda eng qiyin narsa, siz birinchi marta bunday vaziyatga duch kelganingizda, uni qabul qilish, o’z kasalligingizni va tashqaridan yordamga muhtojligini tan olishdir. Kuchli odamlar dunyosida siz taslim bo’lolmaysiz, yordamga muhtoj bo’lolmaysiz. Kasallik, ayniqsa, shuhratparast, muvaffaqiyatli odamlarni eng nomaqbul daqiqalarda urganligi juda achinarli. Agar siz chegara va depressiv holatlar bo’limidagi bemorlar bilan tanishsangiz, u erda siz to’liq tushungan va tashqi me’yorlarga ko’ra muvaffaqiyatli bo’lgan, kasallik qor to’pi kabi tushgan ko’plab odamlarni topasiz. Qoida tariqasida, bu odamlar ko’p mehnat qilishdi, ko’p narsaga erishishga intilishdi, ijodiy mehnat qilishdi va o’zlariga va natijalariga juda talabchan edilar. Va bir nuqtada, ular aytganidek: “ichida nimadir buzildi”.

Tushkunlikka tushganingizda, atrofingizdagi yaqinlaringizning sizni silkitib, boshqa narsaga o’tishga urinishlariga munosabat bildirish juda qiyin. Sog’lom ko’rinadigan odam (albatta, hozircha, uzoq davom etgan depressiya zaiflashadi, odam bizning ko’z o’ngimizda yashirinadi) hech qanday sababsiz qanday qilib chuqur azob chekishini tushunish qiyin bo’lsa kerak. Odamlar orasida biz umumiy nuqtai nazarni eshitishimiz mumkin: hech narsa qilish oson emas, siz ko’proq ishlashingiz kerak – va tushkunlik bo’lmaydi! Shu bilan birga, ruhiy og’riq juda noodatiy tarzda boshdan kechiriladi. Hatto “qayg’uli befarqlik” degan atama ham bor, agar odam butun vujudida g’alati azob-uqubatlardan boshqa hech narsani his qilmasa. Butun tana og’riyapti, lekin qaysi organ noma’lum. Va bu og’riq chidab bo’lmas.

Buni tasvir orqali qanday etkazish mumkin? Ehtimol, siz suv ostiga tushganingizda metafora bo’lishi mumkin. Va u erda, chuqurlikda, yolg’iz – va barcha tovushlar uzoqdan eshitiladi, dunyo tasvirlari noaniq, hamma narsa bulutli. Va siz hech narsani his qilishni to’xtatasiz … Bir kuni qattiq tushkunlikka tushgan mijoz bilan ishlaganimda, men o’sha paytda hech narsani his qilmaganimni angladim, chunki u menga bir necha yil davomida o’ziga yaqin ikki kishining yo’qolganini aytdi. oylar. Mijoz befarq, alohida gapirdi va men, uning terapevti, bu jonsizlikni ushladim. Anesteziyaning bir turi yo’qotishni boshdan kechirishga, qayg’uga va hayotni davom ettirishga imkon bermaydi. Dastlab mudofaa reaktsiyasi bo’lsa-da, depressiv holat vaqt o’tishi bilan qattiq ishlash usuliga aylanishi mumkin. Ajoyib gestalt-terapevt J.Franchesettining seminarlaridan birida men qiziqarli iborani eshitdim: “Depressiya qachon paydo bo’ladi? og’riqni boshdan kechirishning iloji bo’lmaganida.” Psixogen depressiya uchun, menimcha, bu bayonot butunlay to’g’ri.

Depressiyaning kelib chiqishini tushuntiruvchi turli nazariyalar mavjud. Va ularning hech biri to’liq javob bermaydi. Depressiya turlarini tasniflash bilan bog’liq vaziyat ham chalkash. Yuqorida aytib o’tilgan psixogen depressiya haqida eshitishimiz mumkin, bu travmatik, stressli hayot hodisalari natijasida yuzaga keladi. Va shuningdek, mediatorlarning ishlab chiqarilishi va faoliyati, miyadagi turli xil kimyoviy jarayonlarning buzilishi natijasida yuzaga keladigan endogen depressiya haqida. Ko’rinib turibdiki, haqiqat o’rtada. Hayotimizdagi inqirozli hodisalar, uzoq davom etgan hissiy stress, charchoq ko’pchiligimizda mavjud bo’lgan harakatsiz genlarni qo’zg’atishi mumkin. Va bu – jin shishadan tashqarida, bir muncha vaqt o’tgach, odam o’zini taniy olmaydi. Odatiy faoliyat, barqarorlik va hayotga bo’lgan muhabbat kuchning etishmasligi, o’yin-kulgiga qodir emasligi va o’zini o’zi kamsitish bilan almashtiriladi.

Ushbu ma’lumotlarning butun oqimida beixtiyor bezovta qiladigan narsa bu kasallikning haqiqiy sabablarini tushuna olmaslikdir. Bundan tashqari, aniq tashxis yo’q, siz testdan o’tolmaysiz, biron bir tibbiy ko’rikdan o’tolmaysiz va depressiya bilan og’rigan bemorning miyasida nima sodir bo’layotganini tushuna olmaysiz. Biz hammamiz vositachilarning etishmasligi, ularning muvozanatidagi nomutanosiblik va boshqalar nazariyasi haqida eshitganmiz. Misol uchun, serotonin muvozanatini tiklaydigan antidepressantlarni qabul qiladigan ko’plab bemorlar o’zlarini yaxshi his qila boshlaydilar, bu haqiqat. Ha hammasi to’g’ri. Ammo og’riq qoldiruvchi vositalar ham bosh og’rig’ini engillashtiradi, ammo ular haqiqiy sababni bartaraf etishi ehtimoldan yiroq emas. Antidepressant ham xuddi shunday ishlamaydimi? Bu murakkab masalada hamma narsa juda oddiy emas.

Albatta, insonning affektiv sohasidagi bunday buzilishlarning klinik ko’rinishini o’rganadigan usullar mavjud. Mutaxassis bemorning ahvolini batafsil tekshiradi va xulosa chiqaradi. Va bu ko’plab ruhiy kasalliklar bilan sodir bo’ladi. Tibbiy amaliyotda ko’pincha xatolar yuzaga keladi. Masalan, depressiyani faqat antidepressantlar bilan davolash manik holatlar xavfini oshiradi. Depressiya bipolyar buzuqlik kabi jiddiy ruhiy kasallikning qutblaridan biri bo’lishi mumkin.

Depressiyani davolash bilan vaziyat yanada murakkablashadi. Albatta, agar biz tananing hayotiy funktsiyalarini to’liq buzish bilan og’ir depressiya haqida gapiradigan bo’lsak, siz dori-darmonlarsiz qilolmaysiz. Achinarli haqiqat shundaki, muvaffaqiyatli dori-darmonlarni davolashdan keyin ham relapslar mumkin. Ko’pchilik uchun eski alomatlar asta-sekin qaytadi – va odam yana tanlovga duch keladi: bu dori-darmonlarni umrbod qabul qilish yoki chidash, qandaydir tarzda o’z mavjudligini shu tarzda isbotlash. Uni har doim qabul qilish ham har doim ham javob emas. Gap shundaki, psixotrop dorilar ko’plab nojo’ya ta’sirlarga ega (ko’rishning buzilishi, vazn ortishi, soch to’kilishi, libidoning yo’qolishi, qalqonsimon bezning disfunktsiyasi, allergiya va boshqalar) va ko’pincha ularni olib tashlashni talab qiladi. Antidepressantni tanlashning o’zi ham vaqt va sabr-toqatni talab qiladi. U asosan sinov va xato orqali tanlanadi. Preparatning ishlay boshlashi uchun ham vaqt kerak bo’ladi va undan oldin ko’p odamlar qiyin moslashish davriga ega. Va bu ishlaganday tuyuldi, lekin yon ta’siri chidab bo’lmas va hayot uchun xavfli edi. Va siz ikkita yomonlikning eng kichikini tanlashingiz kerak.

Jamiyatimiz ruhiy xastalikka chalingan odamlarga qanday munosabatda bo’lishi ham shunchalik murakkab. Bu mavzu juda ko’p sharmandalik va qo’rquvni keltirib chiqaradi. Eng yaxshi holatda, ular shunchaki odamga ishonmaydilar, eng yomoni, ular uni rad etishni, muloqot va ishlashni rad etishni boshlaydilar. Ikkita ibora qanday qilib boshqacha qabul qilinishini o’zingiz ko’ring: “Men yaqinda kasalxonada edim va yurak operatsiyasini o’tkazdim.” Bu haqida nima deyish mumkin: “Men bir oy davomida nevropsikiyatrik shifoxonada qolishim kerak edi. U ruhiy kasallikdan davolanayotgan edi”. Ehtimol, birinchi holda, ular tafsilotlarni so’rab, nola va hamdardlik bildira boshlaydilar. Ikkinchidan, noqulay pauza, qo’shimcha savollarsiz vazmin javob berish ehtimoli yuqori va suhbatdoshda qandaydir hiyla-nayrang fikr paydo bo’lishi mumkin: “Yo’lda uning boshi joyida emas. Biz ko’proq ehtiyotkor bo’lishimiz kerak. Yoki u shunchaki ahmoqdir?).

Hamma narsa pessimistik ko’rinmasligi uchun men bir necha bor shunga o’xshash sharoitlarni boshdan kechirayotgan odamlar va ularning qarindoshlari va yaqinlari uchun ba’zi tavsiyalar berishga harakat qilaman. Ikkinchisi aslida qo’llab-quvvatlashga muhtoj.

Shunday qilib, bunday vaziyatda qilish kerak bo’lgan birinchi narsa sizga nima bo’layotganini tushunishdir. Agar ahvolingiz yomonlashsa, siz ishonishingiz va bog’lanishingiz mumkin bo’lgan shifokorni (psixiatr, psixoterapevt) topish juda muhimdir. Bu jarayon uzoq davom etadi, siz bir hafta yoki bir oy ichida muammoingizni hal qila olmaysiz. Yaxshi shifokor sizni oyoqqa turg’azadi (tegishli davolanishni buyuradi), lekin keyin siz o’zingiz borishingiz, o’z-o’zini tartibga solish ko’nikmalarini o’rganishingiz va o’zingizdagi bunday sharoitlarni tan olishingiz kerak bo’ladi.

Bu qanchalik sodda tuyulmasin, bu jarayondagi eng qiyin narsa depressiyani qabul qilishdir. Bu vaqtinchalik holat, og’riqli, ammo vaqtinchalik ekanligini unutmaslik kerak. Ko’pincha u sezilmaydi, lekin u ham o’tib ketadi. Ha, endi bu abadiy bo’lib tuyuladi, lekin eng qiyin narsalar ham o’tib ketadi!

Kayfiyat kundaliklarini yuritib, asosiy fikr va his-tuyg’ularingizni, kun voqealarini yozib qo’ysangiz yaxshi bo’lardi. Vaqt o’tishi bilan siz o’zingizning holatingizning hayot voqealari, tana tsikllari va boshqalar bilan bog’liqligini kuzatishingiz mumkin. Bunday kundalikka “mening yutuqlarim” bo’limini kiritish ham ko’p yordam beradi. Depressiya holatini bilmagan odam qanday qilib pasteldan zo’rg’a turish mumkinligini, ovqatning umuman ta’mi yo’qligini, bu dunyoda tabassum qilish uchun biron bir sabab yo’qligini tushunolmaydi. Siz kuch va quvvatning to’liq etishmasligiga qaramay, ertalab turishga muvaffaq bo’ldingiz – ajoyib! Biz o’zimiz va bolalar uchun tost qildik, choy tayyorladik – salqin. Biz tashqariga chiqib, eng yaqin bog’ga piyoda borishga muvaffaq bo’ldik – yaxshi! Va hokazo, kichik qadamlar bilan. Vaqt o’tishi bilan siz ko’proq yutuqlar borligini sezasiz.Nega bir muncha vaqt depressiyaga qaramasdan, imkon qadar yaxshi yashash istagini yaratmaysizmi?

Bunday davlatlarda o’z hurmatini saqlab qolish ham juda qiyin. Sizni bema’nilik degan xiyonatkor fikr vaqti-vaqti bilan va ehtimol har doim atrofida aylanib yuradi. Va bu kasallikning namoyon bo’lishi, bu siz emas. Bu sizning ruhiy tushkunlik, ma’nosizlik haqida gapiradigan kasallik va shaxsan siz emasligini tushunish juda muhimdir. Bunday davrda, qoida tariqasida, siz hech qanday yaxshi narsani ko’rmaysiz, ammo kasallikdan o’zingizni uzoqlashtirishingiz kerak. Tushunish uchun: siz va kasallik bir xil narsa emas, bu sizning faqat bir qismingiz!

Subdepressiya holatida, shuningdek, o’rtacha og’ir depressiya, tabiatda (parkda, o’rmonda) yolg’iz yurish holatini yaxshilaydi. Ko’proq tashqarida, quyoshda bo’lishga harakat qiling. Bu vaqtda siz meditatsiya qilishingiz mumkin. “Bu erda va hozir” holatida bo’lish juda muhim: erda qanday yurganingizni his qilish, tovushlarni nafas olish, tovushlarni eshitish va atrofingizda nima sodir bo’layotganini ko’rish. Sekin-asta yaxshilanish bilan o’zingizga jismoniy faoliyat (ertalabki mashqlar, velosiped, raqs) berish foydali bo’ladi. Agar sizda kuch va kuch bo’lmasa, shunchaki sayrga boring. O’rnidan turish, turish va birinchi eng qiyin qadamlarni qo’yish muhimdir.

Depressiya qiyin, chunki u sizni huni ichiga singdiradi va hech kimga erishish juda qiyin. Xuddi shunday, boshqalarga depressiyaga uchragan odamga yaqinlashish qiyin. O’zingizni tinglay oladigan va sizga “o’zgartirishingiz kerak” maslahatini bermaydigan odamlar bilan o’rab olish juda muhimdir. Kim hech narsa demasdan yoningizda o’tirishi mumkin. Sizga nima bo’layotganiga kim ishonadi, lekin kim sizning yoningizda bo’lishdan qo’rqmaydi. Kim ularning ishtiroki darajasini tushunadi va tejashga intilmaydi, chidab bo’lmas savolni cheksiz so’raydi: o’zingizni qanday his qilyapsiz?

Men har qanday turdagi depressiya uchun uzoq muddatli psixoterapiya zarurligiga ishonaman. Psixojenik bo’lsa, bu sizga terapevt bilan birgalikda og’riqni yoqib yuborishga va hayotingizdagi baxtsizliklarni boshdan kechirishga imkon beradi. Va endogen (bipolyar buzuqlik, melanxoliya, takroriy depressiya) bo’lsa, vaqti-vaqti bilan yuzaga keladigan bunday sharoitlar bilan yashashni o’rganishga imkon beradi. Shaxsiy terapiyadan tashqari, guruhda ishlash ham mumkin. Biror kishi tashvish va depressiv kasalliklar bilan og’rigan odamlar guruhiga keladi va ular bilan ularning sharoitlarini engishni o’rganadi. Bunday guruhlarning ahamiyati shundaki, bunday sharoitlar bilan tanish bo’lgan va hech qanday sababsiz qanday qilib o’zingizni yomon his qilishingiz mumkinligini tushuntirishga hojat yo’q odamlar bilan uchrashish uchun haqiqiy imkoniyat mavjud. Yolg’izlik kamroq, siz o’z azoblaringizni boshqalar bilan baham ko’rishingiz mumkin. Ammo tushkun odam juda yolg’iz.

Bundan tashqari, sodir bo’lgan voqea uchun o’zingizni kechirish juda muhimdir.Birinchi depressiv epizod hayotni ikki qismga ajratadi. Ilgari, siz kuchli, muvaffaqiyatli, uzoq muddatli jismoniy va hissiy stressga dosh bera olgan joyingiz. Va keyin, sizda biror narsa buzilgan va u endi hech qachon avvalgidek bo’lmaydi. Endi nochorlik, zaiflik, qaramlik (shifokorlar, qarindoshlar, psixotrop dorilarni qabul qilish zarurati va boshqalar) tajribasi mavjud. Sizning jismoniy va ruhiy kuchingiz chegarasi hissi bor. Sog’lig’ingizni saqlash uchun doimiy harakatlaringiz kerak. Misol uchun, ertalabgacha zavqlanish, biznes masalalari bilan shug’ullanadigan uyqusiz tunlar, ortiqcha ish, stressli ish safarlari, o’ta murakkab va vaqtinchalik stressli biznes loyihalari buzilishlar va vaziyatning yomonlashishi bilan to’la. Bu o’tmishda qolgan narsa. Ha, juda afsus, lekin o’tmishda. Mana o’rtacha kun tartibi:

Agar oddiy usullar yordam bermasa, o’z joniga qasd qilish fikrlari paydo bo’ladi va ko’rinadigan aniq yo’l bo’lmasa, siz mutaxassis bilan maslahatlashingiz kerak, men yana birinchi tavsiyamga qaytdim. Bunday holatda odam o’ziga qila oladigan eng yomon narsa o’z joniga qasd qilishdir. Va og’ir depressiv holatda, chiziq juda nozik.

Depressiyaga uchragan bemorga yaqin bo’lgan odamlarga kelsak:

1. Uni doimiy ravishda boshqa narsalarga yoki o’yin-kulgiga o’tkazishga urinmang. Agar sevganingiz yanada yomonlashayotganini ko’rsangiz, tashqaridan yordam so’rang (shifokor, psixolog).

2. O’zingizga g’amxo’rlik qiling. Ha, ha, albatta o’zingizga g’amxo’rlik qiling. Sevimli odam o’zini yomon his qilsa qiyin, lekin hech kim hech narsada aybdor emas. Ko’pincha, dastlab bunday odamga yordam berish istagi kuchli bo’ladi, keyin esa har bir muvaffaqiyatsiz urinish bilan g’azab va umidsizlik kuchayadi. O’z-o’zidan tortib olish istagi paydo bo’lishi mumkin. Depressiyaga uchragan odam bilan yashash qiyin tajriba, depressiyaning o’zi qaysidir ma’noda yuqumli. Bunday odamning yonida biz beixtiyor depressiv muhitga tushib qolamiz.

3. Siz bu vaziyatda ojiz, yaqiningizning ahvolini yaxshilay olmaysiz va shuning uchun kerak emasdek tuyulishi mumkin. Bu unday emas. Siz muhimsiz, chunki siz uning hayotida mavjudsiz. Buni amalga oshirish uchun bemorning ahvoli haqida doimo so’rashning hojati yo’q (bu savol bemorning yarasida tuz kabi), faqat yaqin joyda bo’ling. Siz birga choy ichdingiz – ajoyib! Biz birga yurdik – bu ajoyib edi. U sizga o’z tajribalari haqida aytib berishni xohlaydi, ehtimol shikoyat qiladi – bu daqiqalarga e’tibor bering. Yoki u sizga yig’lashga tayyor, bu juda qimmatlidir. Bu faqat yaxshilanish belgisidir. Ko’z yoshlarini to’xtatmang, ular sizni davolaydi va hayotga qaytaradi. Siz hatto bir-biringiz bilan muloqotingizni tartibga soluvchi va yordamga ehtiyojni o’z vaqtida tushunadigan odatiy belgilarni ishlab chiqishingiz mumkin (masalan, bemor shaxsiy hayotga muhtoj bo’lganda yoki aksincha,

4. Iltimos, yaqinlaringizning azob-uqubatlarining jiddiyligiga ishoning. Ishonchsizlik, skeptitsizm va shunga o’xshash hissiy shafqatsizlik depressiv kasallikdan aziyat chekadigan odamga yanada og’riq keltiradi. Biroq, bu fantastika emas, manipulyatsiya emas. Va agar siz hali ham bunga shubha qilsangiz, hech bo’lmaganda halol ayting: “Sizga nima bo’layotganini tushunish men uchun qiyin. Menda hech qachon bunday narsa bo’lmagan. Ammo men sizni ushbu qiyin davrda qanday qo’llab-quvvatlashim mumkinligini bilmoqchiman.

5. Sizning holatingiz, hozirgi vaziyat bilan bog’liq his-tuyg’ularingiz haqida gaplashadigan odamingiz bo’lishi muhimdir. Yaxshi do’stlarga ega bo’lish juda yaxshi. Va agar sizning azob-uqubatlaringiz chidab bo’lmas bo’lsa, unda o’z vaqtida psixolog bilan bog’lanish va professional yordam olish muhimdir.

Xulosa qilib shuni ta’kidlashni istardimki, afsuski, psixiatriya eng kam o’rganilgan tibbiyot fanlaridan biridir. Ruhiy kasallikning paydo bo’lishi va davolanishi haqida javoblardan ko’ra ko’proq savollar mavjud. Depressiya esa uning sirlaridan biridir. Bir narsa aniq – bu kasallik mavjud va tobora kuchayib bormoqda. Aftidan, zamonaviy jamiyatda ruhiy tushkunlik insonning cheksiz rivojlanish, raqobatlashish va boshqalar oldida yutuqlari bilan porlash istagi uchun katta qiyinchilikdir. Bizni o’z cheklovlarimiz va og’riqlarimiz bilan to’qnashtirib, u bizga boshqa odamlarning azobini ko’rishga, o’z kuchsizligimiz va mavjudlikning cheksizligini anglashimizga imkon beradi; u sizni chinakam g’amxo’rlik qilishni, hayotning aqldan ozgan ritmida pauza qilishni o’rgatadi. Bu bizni boshqa odamlar bilan aloqalarga, munosabatlarga qaytaradi. Va men depressiya shu tarzda bizni insoniyatga qaytarishiga ishonmoqchiman, ma’naviy yuksalish sari pog‘onaga aylanishi mumkin. Albatta, agar biz uning ko’zlariga jasorat bilan qarashdan qo’rqmasak.