Bipolyar buzuqlik va depressiya haqida deyarli hamma narsani bilasizmi va gipomaniyani uchta eslatmada aniqlaysizmi? Noyob alomatlarni o’rganish vaqti keldi! Biz olamlarning paydo bo’lishi, Alisa mo”jizalar dunyosida sindromi, delusional germafroditizm va boshqa ajoyib ruhiy holatlar haqida gapiramiz.

1. Olamlarning paydo bo’lishi

Dunyolarning ma’nosiz his-tuyg’ulardan paydo bo’lishi shizofreniyaning dastlabki bosqichlariga xos bo’lib, zaharlanish paytida (masalan, afyun bilan) sodir bo’ladi va ko’pincha epileptik tutilishdan oldin qayd etiladi. Shizofreniya shaxsining o’zgarishi bilan bemorlar narsalar bilan “aloqani yo’qotadilar”, o’zlarini “uzoq” va begona his qiladilar: “Dunyoda nima bor? Men endi unga tegishli emasman.”

Shu bilan birga, odamlar kristall tiniqlik tuyg’usini boshdan kechirishadi – lekin bu ma’nosiz, shuning uchun ular o’zlarining “kashfiyotlarini” boshqalar bilan baham ko’ra olmaydilar.

Inson eng chuqur ma’nolarni anglaganiga ishonadi: vaqtsizlik, tinchlik, Xudo, o’lim. Ammo bu holat o’tib ketganda, u endi o’z tajribalarini takrorlay olmaydi yoki tasvirlay olmaydi – axir u his-tuyg’ularni aldashni boshdan kechirdi.

Dunyo bo’ylab shizofreniya tashxisi qo’yilgan odamlar soni 21 milliondan oshadi.

Bemorlarning o’zlari o’zlarining his-tuyg’ularini quyidagicha tasvirlashadi:

– Menga tong tushdi – men hamma narsani bilaman, bu ulug’vor soatlarda menga dunyoning sirlari ochildi.
“Menga hamma narsani juda aniq va ravshan ko’rgandek tuyuldi, go’yo menga yangi va g’ayrioddiy tushuncha paydo bo’lgandek tuyuldi.
“Men cheksiz ajoyib narsani ko’rmoqdaman, bu meni titraydi.” Men Xudoni birinchi qo’ldan boshdan kechirdim, bu mening hayotimning cho’qqisi.

Dunyo sindromining paydo bo’lishini “Ninachi” (2002) filmida kuzatish mumkin. Qahramon rafiqasining fojiali o‘limidan so‘ng uni sirli alomatlar va qo‘rqinchli xabarlar ta’qib qila boshlaydi, u o‘zgalar bilmagan narsani bilishini his qiladi, his-tuyg‘ulariga ko‘r-ko‘rona ishonadi.

2. Fatal oilaviy uyqusizlik

Fatal oilaviy uyqusizlik xavfli, hayot uchun xavfli kasallikdir. Bu 30 yildan keyin sodir bo’ladi, ko’pincha 50 ga yaqin.

Bemor uxlay olmaydi. Avvaliga u qisqa muddatli kabuslarga tushib qoladi, shundan keyin u yanada singan holda o’ziga keladi. Keyin tungi vahima hujumlariga gallyutsinatsiyalar qo’shiladi. Uyqusizlik xavfli – bu psixotik holatlarni qo’zg’atishi mumkin va agar u bir yil ichida to’xtamasa, o’lim xavfi mavjud.

Bu kasallikning davosi yo’q. Bunday uyqusizlik genetik jihatdan uzatiladi va dunyoda tegishli genlarga ega 40 ga yaqin oila ma’lum. Bu “Uyqusizlik” (2018) filmida yaxshi tasvirlangan, unda teatr truppasi ruhiy kasalxonaga spektaklni mashq qilish uchun keladi va uxlamay qoladi.

3. Mavjudlik sindromi

Mavjudlik hissi sindromi (nem. Anwesenheit) “ogohlikni aldash” deb ham ataladi (A.V. Snejnevskiy bo’yicha).

Ushbu buzuqlik bemorning yaqinida begona jismning mavjudligi hissi bilan tavsiflanadi. Qoidaga ko’ra, bunday holatlar aniq ong bilan, bemor uyda yoki boshqa xonada yolg’iz bo’lsa, kamroq tez-tez ochiq joyda bo’ladi. U o’ziga notanish odam yoki sharpaga o’xshagan jonzot borligini his qiladi, lekin uni ko’rish yoki eshitish mumkin emas.

Ushbu sindrom kam uchraydigan kasallik hisoblanadi, garchi uning tarqalishi haqida aniq ma’lumotlar odatda berilmaydi.

Anwesenheit nafaqat shizofreniya bilan og’rigan bemorlarda, balki boshqa bir qator psixozlarda ham uchraydi: temporal epilepsiya, marhumlikdan keyingi reaktiv holatlar, intoksikatsiya, uyqusizlik, uzoq vaqt stressga duchor bo’lgan aqliy sog’lom odamlarda, shuningdek, ergot alkaloidlari bilan davolash paytida ( lizurid, pergolid).

Mavjudlik sindromining “aks-sadolari” ni badiiy adabiyotda, masalan, Oskar Uayldning “Kentervil sharpasi” filmida va kinoda “Arvoh” (1990), “Arvohlar” (2007) kabi filmlarda topish mumkin. “Boshqalar” filmi (2001) teskari syujetli, ruhlarning o’zlari bu buzuqlikdan aziyat chekmoqda.

4. Intermetamorfoz sindromi

Intermetamorfoz sindromi bilan odam o’zining aqliy mohiyati va tashqi ko’rinishi o’zgarganiga ishonch hosil qiladi. Bemorni ma’lum “uchinchi shaxslar” tomonidan to’liq jismoniy va ma’naviy o’zgarishlarga “majbur qilish” mumkin va har doim o’zgarishni tasdiqlovchi tizim mavjud va buzilishning o’zi yillar davomida davom etishi mumkin.

Intermetamorfoz sindromi o’zining tipik ko’rinishlarida “Freaky Friday” filmida va tanani almashtirish haqidagi boshqa barcha filmlarda ko’rsatilgan.

Intermetamorfoz bilan bog’liq bo’lgan delusional germafroditizm sindromi mavjud bo’lib, odam, masalan, uning ichida sobiq qiz do’sti yashaydi, uning ovqatini yeydi, sharbatini ichadi va u bilan gaplashadi, deb ishonadi.

Bemor o’zini o’zgartirgan deb o’ylamaydi – jismoniy yoki psixologik. Shunchaki, uning tana qobig’ida, undan tashqari, boshqa bir shaxs, ayol bor. Xayolparast androginiya – “Sabzi sevgisi” (2007) kabi romantik komediyalarda mashhur mavzu bo’lib, unda Gosha Kutsenko gender stereotiplarining boy to’plamini o’ynatib, o’zining ichki ayolini ifodali tasvirlaydi.

5. Delusional parazitoz sindromi

Ekbom sindromi (shuningdek, delusional parazitoz sindromi sifatida ham tanilgan) 1937 yilda uni tasvirlab bergan shved nevrologi sharafiga nomlangan. Ixtisoslashgan adabiyotlarda u “zoofobiya”, “parazitofobiya”, “akarofobiya” noto’g’ri atamalar ostida topilgan va “dermatozoal delirium” deb ham atalishi mumkin. Nevrologiyada Uillis-Ekbom kasalligi (bezovta oyoq sindromi) bilan aralashmaslik kerak.

Ushbu buzuqlik bilan og’rigan odam kichik makroskopik teri parazitlari – qurtlar, hasharotlar, artropodlar bilan kasallanganligiga ishonch hosil qiladi. Vizual gallyutsinatsiyalar va yolg’on xotiralar ham mumkin. Bemorlar o’zlarining “kasalliklari” haqida batafsil ma’lumot berishadi, “ta’sirlangan” terining joylarini ko’rsatadilar.

Dermatozoan delirium bilan og’rigan odamlar butun tanasi tirik organizmlar, hasharotlar va turli xil jonzotlar bilan zararlanganligiga aminlar. Bu kasallik dermatologik shifoxonalarda bemorlarning 30-60% da uchraydi.

Ekbom sindromi Slug dahshatli komediya filmida aks ettirilgan. Qahramonlardan biri yovuz o’zga sayyoralik jonzotni yuqtirgan va biologik bosqinga tayyorlanmoqda. Keyin parazitlar boshqa yerliklarning tanasiga kirib, ularda joylashib, odamlarni zombilarga aylantiradi. Begona “boshqa” ga bag’ishlangan dahshatli madaniyatning butun bir tarmog’i aynan shu tartibsizlikdan ilhomlanganga o’xshaydi.

6. Alisa mo‘jizalar mamlakatida sindromi

Elis mo”jizalar mamlakatida sindromi Lyuis Kerroll qahramoni sharafiga nomlangan: u bemor uchun juda kichik yoki aksincha, bahaybat va ba’zan nomutanosib ko’rinishi mumkin bo’lgan o’z tanasini idrok etishning buzilishi bilan tavsiflanadi. Masalan, tanasi 100 metrga etadi, oyoqlari Yerning markaziga cho’ziladi va boshi olma kattaligiga aylanadi.

Umumiy populyatsiyada sindromning tarqalishi to’g’risida ma’lumotlar yo’q, ammo klinik tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, bu og’ish migrenli bemorlarning 15 foizida uchraydi. Elis sindromi haqida 70 ga yaqin maqola chop etilgan, ularning yarmi so’nggi 10 yil ichida nashr etilgan. Hammasi bo’lib, uning namoyon bo’lishining atigi 169 ta holati ma’lum: “Alis” ning 55,6 foizi erkaklar edi, bemorlarning o’rtacha yoshi 15,5 yoshni tashkil etdi. Ba’zi tadqiqotlar natijalariga ko’ra, odamlarning 6% gacha bu sindromning individual belgilari – mikropsiya va makropsiya – hayot davomida.

Bemorlarning 40 foizida buzilishning bir alomati, 33 foizida 2, 10 foizida 3, 17 foizida 4 tasi bo‘lgan. Shuningdek, bir alomatning mavjudligi boshqa simptomning paydo bo‘lish chegarasini pasaytirishi ham ma’lum.

7. Avtosarkofagiya

Avtosarkofagiya – bu o’zini, o’z go’shtini iste’mol qilish uchun chidab bo’lmas istak bilan tavsiflangan og’ir va xavfli kasallik.

Odamlar orasida avtosarkofagiyaning tarqalishi aniqlanmagan, ammo 3000 dan ortiq turdagi hayvonlar o’z turlarini eyishadi. 2016 yilda Rossiya Federatsiyasida kannibalizmning oltita holati qayd etilgan.

Sindrom o’zining eng ekstremal va yorqin namoyon bo’lishida Stiven Kingning jarroh Richard Pine Pinzettining kundaligi shaklida yozilgan hikoyasiga asoslangan “Omon qolishni xohlaydigan” filmida bahramand bo’lishi mumkin. U katta miqdordagi geroin kontrabandasi bilan shug‘ullangan, biroq Tinch okeanidagi yolg‘iz cho‘l orolda kema halokatga uchragan. Qahramon gangrenaga chalinadi va oyog’ini kesadi, og’riq qoldiruvchi vosita sifatida dori ishlatadi. Ochlikdan o’lgan Richard kesilgan oyog’ini eyishga qaror qiladi. Natijada, u geroin ishlatadi va jarrohning mahoratidan foydalanib, asta-sekin tanasining turli qismlarini kesib tashlaydi, dietasini shunday ekstravagant tarzda diversifikatsiya qiladi.

8. Ko’p shaxsiyat sindromi

Dissotsiativ buzuqlik odamni o’z tanasida bir nechta shaxslar yashaydigandek his qiladi.

Bunday buzuqlik bilan og’rigan odamlar birdaniga boshqa birovning – afsonaviy figuraning, ajdodning, ruhning, hatto hayvonning rolini o’z zimmalariga oladilar: dissotsiativ buzilishi bo’lgan bir kishi to’satdan yirtqich hayvon kabi o’pira boshladi va bu kuchli qusish bilan to’xtatildi.

Ko’pgina hollarda, bemor “boshqa tasvirda” bo’lganida nima qilganini eslay olmaydi.

Buzilishning yorqin misolini “Sybil”, “Exorcism”, “The Exorcist”, “The Exorcist of Emily Rose” filmlarida ko’rish mumkin – ularning ko’plari, ijodkorlarning ta’kidlashicha, hatto “haqiqiy voqealarga asoslangan”. ” Har bir filmda qahramon to’satdan o’zini juda g’alati tuta boshlaydi – turli tillarda gapiradi yoki devor va shift bo’ylab sudraladi. Odatda bu odamlarning o’zlari qo’rqib ketishadi va yordam so’rashadi – qarindoshlar va do’stlar, qoida tariqasida, jinni chiqarib tashlash marosimini o’tkazadigan ruhoniylarni taklif qilishadi.

Dissotsiativ buzilishlar odamlarning 0,5 dan 5 foizigacha ta’sir qiladi va bu sindromli ayollar erkaklarnikiga qaraganda uch baravar ko’p.

9. Katatonik sindrom

Katatonik sindrom – qo’zg’alish yoki stupor bilan tavsiflangan kasalliklar majmuasi. Birinchi holda, odam xaotik tarzda harakat qiladi, kuladi, jimirlaydi, imo-ishoralarni, yuz ifodalarini va atrofidagi odamlarning so’zlarini takrorlaydi. Uning xulq-atvori odatda bir-biriga mos kelmaydi, nutqi tez va tushunarsiz bo’lib, bemor ko’pincha unga berilgan savollarga ma’nosiz javoblar beradi. Demak, bunday odamdan sog’lig’i haqida so’ralsa, u: “Bugun ob-havo yaxshi, quyoshli, qushlar …” deb aytishi mumkin.

Bemor paydo bo’lganda, bemor bir holatda muzlab qolganga o’xshaydi. Misol uchun, shifokor boshini ko’targanda, u yana yostiqqa tushmaydi.

Biror kishi ongli bo’lsa ham, unga qo’ng’iroqlarga javob bermasligi mumkin. Agar shifokor biron bir harakat qilishni so’rasa, bemor buning aksini qiladi. Masalan, shifokor: “Iltimos, to’shakda yoting”, deydi va bemor o’tiradi yoki turadi.

Psixiatrik bemorlar orasida katatonik sindromning tarqalishi, turli tadqiqotlarga ko’ra, 7,6 dan 38% gacha.

Stupor Freyd, Jung va Sabina Spielrein o’rtasidagi munosabatlar haqida hikoya qiluvchi “Xavfli usul” filmida tasvirlangan. Qahramonning ruhiy buzilishi unga nisbatan zo’ravonlik natijasida paydo bo’lgan va harakatsizlik shaklida namoyon bo’lgan. Muvaffaqiyatli psixoanalitik Karl Yung isteriya bilan og’rigan Sabinani yaxshi kaltaklash bilan davoladi.

10. Gebefrenik sindrom

Gebefrenik sindrom ahmoqlik, sababsiz kulish, bolalik, go’daklik, ma’lum bir vaziyatga mos kelmaslik bilan tavsiflanadi. Soqov va Dumber filmidagi barchaning sevimli qahramonlari – Garri va Lloyd bu tashxis uchun javobgar ekanligiga shubha qilish mumkin. Rivojlangan mamlakatlarda gebefrenik sindrom holatlari 13%, rivojlanayotgan mamlakatlarda esa 4% ni tashkil qiladi.