Bizning noyob tanamizda o’rganish uchun eng qiyin narsa, shubhasiz, miyadir. Diqqat va dam olish holatidagi miya nafaqat boshqacha, balki avtonom, balki o’zaro bog’liq holda ishlaydi.Miyaning neyron tarmog’i (neyron-elektr qo’zg’aluvchan hujayra, elektr va kimyoviy signallar yordamida tashqi tomondan ma’lumotni qabul qilish, qayta ishlash, saqlash, uzatish va chiqarish uchun mo’ljallangan) o’zaro munosabatlar printsipi asosida ishlaydigan 2 tizimdan iborat ( tuzilmalar orasidagi o’zaro ta’sir qilish usuli asab tizimi , bu asab tuzilmalarining ishini muvofiqlashtirish o’zaro muvofiqlashtirilgan va qarama-qarshi yo’nalishda sodir bo’ladi).Standart tizim (faol e’tiborsizlik) 2001 yilda Markus Reichl tomonidan nomlangan – neyron tarmoq, miyaning orqa singulat korteksi uning ishlashi uchun javobgardir. U muammolarni hal qilmaydi, tashqi ogohlantirishlarga javob bermaydi va bizning ongimizni qaratmaydi.Standart tizim “transportda yo’lovchi” tamoyili bo’yicha ishlaydi. Medial frontal korteksdagi integral neyronlarning o’ziga xos “clinch” usuli qo’llaniladi (klinch – bu jangovar sport turlarida raqibni ushlab turishning keng tarqalgan usuli). Ular ma’lumotni qayta ishlash uchun mas’ul bo’lib, hissiyotlarni sintez qiladilar. Oldingi temporal korteks “kelajakning neyronlari” – fantaziyalar, xotiralar (Biz qandaymiz? Biz nimani xohlaymiz?) Bu erda bizning fikrlashimiz ishlaydi. Ammo u erda salbiy tasvirlar, tashvish va depressiv fikrlar ham shakllanadi. Insonning aqliy faoliyati (N.P. Bekhtereva g’oyasi) miyani qo’llab-quvvatlash tizimlarida “qattiq” va “moslashuvchan” aloqalarga ega.Ikkinchi tizim – ijobiy oldingi singulat tizimi (markaziy ijro etuvchi). Muayyan vazifalar hal qilinadigan asab tizimi. Maqsadli faoliyat va e’tibor sohasi mavjud. Neyron aloqalari faollashadi.Tizimlar bir-birining o’rtasida sezilarli (xulq-atvor) tizim tomonidan almashtiriladi. Agar u yomon ishlasa yoki umuman ishlamasa, odamda ruhiy kasalliklar (shizofreniya, DEHB, autizm) mavjud. Ko’zga ko’ringan tizim tizimlarni ulash uchun uzoq vaqt talab etadi yoki ongning barcha ob’ektlari uchun ahamiyatni “ajratish” notekis ravishda sodir bo’ladi. Neyron aloqalarining ishlashi buziladi. Miyaning xotira, his-tuyg’u va o’rganish kabi muhim funktsiyalari uchun mas’ul bo’lgan sohalarida tugunlar hosil qilish uchun to’planib, to’planadigan “yomon” oqsilning to’planishi.Altsgeymer kasalligida oqsil, masalan, gipokampusda (limbik tizimdagi miyaning bir qismi) to’planadi, usiz biz ushbu xotiralar bilan bog’liq his-tuyg’ularni eslash va boshdan kechirish qobiliyatini yo’qotamiz.Neyron aloqalaridagi muvaffaqiyatsizliklar “ongni faollashtiradi” yoki “standart tizim” ijobiy tizimga kirib boradi, shuning uchun “chalg’itadigan diqqat”, “bir vaqtning o’zida 10 ta narsani qilish istagi”, “salbiy kelajakni bashorat qilish”, hissiy kasalliklar (depressiya, tashvish va hk.) .).).Miyadagi talamus o’rni funktsiyalarini bajaradi, usiz diqqat uchun mas’ul bo’lgan biron bir neyrotizimni ishga tushirish mumkin emas. Maykl Pozner (amerikalik psixolog va psixofiziolog, diqqat va uning miya mexanizmlari sohasidagi mutaxassis) diqqat tizimini uchga ajratdi:- hushyorlik tizimi;- orientatsiya tizimi;- ijro etuvchi boshqaruv tizimi.Locus coeruleus, miya poyasida ko’prik darajasida joylashgan yadro, miyada norepinefrin sintezining (gormon va neyrotransmitter) asosiy joyidir. Bu qo’zg’alishni (startni boshlash) qo’zg’atadi. Insonning ogohlantirish tizimi norepinefrinsiz ishlamaydi. Aynan “ko’k nuqta” shikastlanganda, odam komaga tushadi (ong o’chiriladi).Subkortikal neyron tarmoqlar kognitiv sohaga, xatti-harakatlarga va harakatga xizmat qiladi. Tarmoq uzilishlari turli xulq-atvor buzilishlariga, motivatsion xatti-harakatlarga, nizolarga va potentsial boshqa murakkab xatti-harakatlarga olib keladi. Frontal korteksning medial hududiga zarar etkazish og’riqni idrok etishga ta’sir qiladi va tajovuzni keltirib chiqaradi.  Ventral neyronlar nafaqat uyg’onishni nazorat qiladi va inson motivatsiyasi bilan bog’liq, balki maqsadlarni tushunish uchun ham javobgardir. Ishning buzilishi bir ob’ektga yoki tasvirga yopishib qolishga, o’tishning mumkin emasligiga olib keladi.Neyron aloqalarining dorolateral mintaqasidagi buzilishlar yomon boshqariladigan his-tuyg’ularga, vahima hujumlariga va depressiyaga olib keladi.Anterior singulat korteks, noto’g’ri ishlaganda, miya xatolar tizimiga “yopishib qo’yiladi” – “nimadir noto’g’ri”, “men hamma narsani noto’g’ri qilyapman”.  Bizning ajoyib neyron tarmog’imiz qanday ishlashi haqidagi asosiy bilimlar psixologlarga oddiy ruhiy diapazondagi ko’plab ruhiy kasalliklar va psixologik holatlarning ildizlarini tushunishga va tan olishga yordam beradi. Yana bir bor ular tushunarsizligi haqida “o’ylash uchun oziq-ovqat” beradi, lekin ayni paytda tanamizning barcha ishlarining ajoyib uyg’unligi va uyg’unligi. Barcha tizimlarning chambarchas bog’liqligi va agar kamida bitta hudud ishlamasa yoki to’g’ri ishlamasa, oqibatlari.  Va biz qanchalik oz narsani bilamiz …”Muhabbat formulasi” filmi qahramoni bejiz aytmagan: “Ammo bosh qorong’u narsa va uni tekshirib bo’lmaydi”.