Art-terapiya – bu hissiy va psixologik farovonlikka erishish uchun badiiy va ijodiy jarayonlardan foydalanishga asoslangan psixologik yordam usuli. Art-terapiya jarayonida inson o‘z his-tuyg‘ularini, fikr-mulohazalarini, kechinmalarini ifodalash uchun san’atning turli turlaridan, ya’ni chizmachilik, rasm, haykaltaroshlik, musiqa, raqs kabilardan foydalanadi. Art-terapiya odamlarga o’z-o’zini anglash, muammolarni hal qilishning yangi usullarini topish, boshqalar bilan muloqot va munosabatlarni yaxshilashga yordam beradi. 

Bu ijodiy jarayon orqali odamlarga uyg’unlik va o’zini o’zi bilishga yordam beradigan noyob va kuchli vositadir. Bu ijodkorlik orqali o’zini namoyon qilish psixologik va hissiy salomatlikni qo’llab-quvvatlaydi, shaxs sifatida o’sish va rivojlanishga yordam beradi, degan ishonchga asoslanadi.

Art-terapiya odamlarga murakkab yoki og’zaki ifodalash qiyin bo’lishi mumkin bo’lgan ichki tajriba va his-tuyg’ularini ifoda etish imkoniyatini beradi. Art-terapevt bilan mashg’ulotlar orqali odamlar o’zlarini ifoda etish va his-tuyg’ularini qayta ishlashning yangi usullarini topishlari mumkin.

Art-terapiya odamlarga o’zlarining ichki holati va tajribalarini tan olish va tushunishga yordam berish uchun ramzlar va metaforalardan foydalanadi. Bu chizmalar yoki muayyan his-tuyg’ularni yoki vaziyatlarni ifodalovchi ob’ektlarni yaratish orqali bo’lishi mumkin.

Art-terapiya tamoyillari:

1. Og’zaki bo’lmagan ifoda: Art-terapiya odamlarga so’zlardan foydalanmasdan o’z fikrlari va his-tuyg’ularini ifoda etish imkoniyatini beradi. Bu, ayniqsa, og’zaki muloqot qilishda qiynalayotganlar yoki so’zlar ularning tajribasini to’liq ifodalay olmaydigan holatlar uchun foydalidir.

2. Individual yondashuv: har bir inson noyobdir, shuning uchun art terapiya har bir mijozga individual yondashuvdan foydalanadi. Terapevt mijozning shaxsiy ehtiyojlari, qiziqishlari va qobiliyatlarini o’zini namoyon qilish uchun xavfsiz va qo’llab-quvvatlovchi muhit yaratish uchun hisobga oladi.

3. Art-terapiyada yakuniy natija emas, balki ijodkorlik jarayonining o‘zi muhimroqdir. Art-terapevt va mijoz natijalarni baholashdan ko’ra, yaratish va materiallar bilan o’zaro ta’sir qilish jarayoniga e’tibor qaratadi. Garchi, albatta, har bir asar yaratilgandan keyin muhokama qilinadi (mulohaza). Ammo bu muhokama estetik nuqtai nazardan “to’g’rilik” haqida gapirmaydi. Behushlikning namoyon bo’lishi sifatida metafora, ramz, assotsiatsiyalarni qidirish mavjud.

4. Ijodkorlik va psixologiyani integratsiyalash: Art-terapiya ijodiy jarayon bilan psixologik tamoyillar va usullarni birlashtiradi. Art-terapevt mijozlarga o’z-o’zini anglash, his-tuyg’ularni tushunish va psixologik muammolarni hal qilishda yordam berish uchun badiiy materiallar va usullardan foydalanadi. Bu o’z-o’zini anglashni rivojlantirish, muloqot qobiliyatlarini yaxshilash va o’z-o’zini hurmat qilishni oshirish uchun foydalidir.

Shuni ta’kidlash kerakki, art-terapiya tegishli tayyorgarlik va tajribaga ega bo’lgan malakali art-terapevt rahbarligida amalga oshirilishi kerak. Bunday mutaxassis mijozga o’zini namoyon qilish jarayonida yordam beradi va xavfsiz, qo’llab-quvvatlovchi muhitni ta’minlaydi.