Hozirgi vaqtda murabbiylik mavzusi psixologik yordam sohasidagi eng mashhur mavzulardan biriga aylandi. G’arbda murabbiylik paradigmasi ta’lim o’zaro ta’sirining o’ziga xos uslubi sifatida to’satdan paydo bo’lmagan, balki mentorlik, biznes konsalting, psixologik maslahat va psixoterapiya sohasidagi ilg’or yondashuvlar haqida fikr yuritish asosida ishlab chiqilgan. Murabbiylik kashfiyotlarga asoslanadi, ularning deyarli barchasi birinchi marta boshqa sohalarda qilingan. Buni oddiygina samarali tamoyillar, usullar va yondashuvlarning jamlangan to’plami deb hisoblash mumkin. Murabbiylik odamlarga rivojlanish, yangi ko’nikmalarni o’rganish va katta muvaffaqiyatlarga erishishga yordam beradi. Mamlakatimizda murabbiylik nisbatan yaqinda paydo bo’ldi va darhol mijoz hayotining turli sohalarida aniq natijalarga erishishning samarali usuli sifatida tan olindi.

Shuning uchun, avvalo, murabbiylikni psixologik yordamning yangi turi sifatida ko’rib chiqishga biroz to’xtalib o’tmoqchiman.

Murabbiylikning mohiyati uning qanday amalga oshirilishida emas, balki aynan nimada amalga oshirilishidadir. Murabbiyning muvaffaqiyati ko’p jihatdan murabbiy va uning mijozining o’zaro yordami, shuningdek, ular foydalanadigan aloqa vositalari va uslubi bilan belgilanadi. Murabbiylik o’tmishdagi xatolarga emas, balki kelajakdagi imkoniyatlarga e’tibor qaratadi. Murabbiylik asosidagi ichki o’yin kontseptsiyasi muallifi T. Gallvey murabbiylikning mohiyatini belgilab berdi, ya’ni “insonning samaradorligini maksimal darajada oshirish uchun uning imkoniyatlarini ochishdir . Murabbiylik o‘rgatmaydi, balki o‘rganishga yordam beradi” [1]. Murabbiylikning asosiy maqsadi hech narsani o’rgatish emas, balki o’z-o’zini o’rganishni rag’batlantirishdir, shunda inson faoliyat jarayonida kerakli bilimlarni o’zi topadi va oladi. Ushbu yondashuvning mohiyati uxlab yotgan ichki potentsialni ochib berish va har bir shaxsning motivatsion tizimini faollashtirishdir. Aytish mumkinki, murabbiylik mijozga yechim izlashda hamrohlik qiladi.

Murabbiylikning asosiy tamoyillari (yoki taxminlari) orasida quyidagilar mavjud: hamma odamlar rivojlanish qobiliyatiga ega; odamlar faqat o’zlari xohlagan va bunga tayyor bo’lganda o’zgartirishga qodir; biz o’z potentsialimizni e’tiqodimiz chegaralari bilan cheklaymiz (masalan, tashqi yoki vaziyatli to’siqlar tufayli ba’zi narsalarni imkonsiz deb hisoblash); kichik o’zgarishlar katta o’zgarishlarga olib keladi; yechimlarni yaratish muammolarni hal qilishdan ko’ra samaraliroqdir (taqqoslash, masalan: “Men hal qilmoqchi bo’lgan muammom bor” va “menda hal qilmoqchi bo’lgan muammom bor”); hamma odamlar o’z echimlarini topish va yaratish uchun resurslarga ega. Taxminlarning ahamiyati ularning to’g’ri ekanligida emas (ya’ni, ular ob’ektiv voqelikni to’g’ri tasvirlaydi), balki murabbiylikda muayyan vazifalarni eng samarali bajarish uchun ularga ishonish foydalidir.

Hozirgi vaqtda murabbiylikning ko’plab yo’nalishlari mavjud va rivojlanmoqda: kognitiv kouching, NLP bo’yicha kouching, Gestalt murabbiyligi, ekzistensial kouching, hikoya kouching va boshqalar. So’nggi paytlarda shunday tendentsiya paydo bo’ldiki, umuman olganda, murabbiylikka bo’lgan talab ortib borishi bilan birga, tor sohalarda ham “ixtisoslashtirilgan” murabbiylikka talab ortib bormoqda. Murabbiylikning eng mashhur turlari quyidagilardir: a) qo’llash sohasi bo’yicha – biznes-murabbiylik va shaxsiy samaradorlik bo’yicha kouching yoki hayot bo’yicha kouching (motivatsion murabbiylik, maqsadlar/natijalar bo’yicha kouching, vaqtni boshqarish bo’yicha murabbiylik, martaba bo’yicha murabbiylik, munosabatlar bo’yicha murabbiylik, oilaviy tizim bo’yicha murabbiylik) ; b) murabbiylik ishtirokchilari uchun – individual va guruh; v) format bo’yicha – to’liq va yozishmalar, shuningdek, tashqi va ichki. Bu yondashuvlarning barchasini muhim falsafiy va uslubiy tamoyil birlashtiradi, unga ko’ra har bir inson, tashkilot, oila o’z rejalarini amalga oshirish, umuman, uyg’un faoliyat va rivojlanish uchun barcha zarur resurslar va imkoniyatlarga ega. Ushbu tamoyilga asoslanib, murabbiy har doim mijozning shaxsiy va professional tajribasini hurmat qiladi va uni ijodiy, topqir va yaxlit shaxs sifatida ko’radi. Murabbiy o’z ishida mijozni muammoli zonadan samarali echim zonasiga o’tkazadigan turli xil texnologiyalardan foydalanadi. Murabbiy mijozga yangi yondashuvlar va imkoniyatlarni ko’rish va his qilish imkonini beradi, unga o’z salohiyatini ochib berishga va hayotning ko’plab sohalarida, shu jumladan oilaviy hayotda “ishni tartibga solish” imkonini beradi.

Mijoz murabbiylikdan nima oladi? Murabbiylikning beshta asosiy, tavsiflangan natijalari mavjud:

1. Muhim shaxsiy maqsadlarni belgilash va ularga erishish imkonini beradigan hayotni qurish ichki uyg’unlikni topishga imkon beradi. Murabbiy vaqtni boshqarish, hayot uyg’unligi va hayot sifati bo’yicha strategiyalarni taklif qiladi.

2. Hayotda kuch va motivatsiyani oshirish. Murabbiy sizga mijoz uchun eng muhim narsaga e’tiboringizni qaratishga yordam beradi va shu qadriyatlarga amal qiladi.

3. Farovonlikka erishish va oshirish (nafaqat moddiy). Agar biz o’zimiz uchun qanday imtiyozlarni olishni xohlayotganimizni aniq belgilab olsak, bizning hayotimiz bizga ushbu imtiyozlarni beradigan tarzda tashkil etilgan. Natijada biz ham baxtli, ham muvaffaqiyatga erishamiz.

4. Qiyinchilik va to’siqlarni yengish. Biz ko’pincha turli xil ichki va tashqi to’siqlarga duch kelishimiz kerak. Sifatli murabbiylik tufayli ichki bloklar yo’q bo’lib ketishi va tashqi bloklarni engish mumkin. Bu eng samarali usul.

5. Maqsadlaringizni aniqlang va ustuvorliklaringizga e’tibor qarating. Agar biz hayotdan nimani xohlayotganimizni aniq bilsak, unga erishish jarayoni ancha osonlashadi. Kelajak uchun aniq belgilangan maqsadlar va rejalar bizga dam olishga va hozir haqiqatan ham muhim bo’lgan narsaga e’tibor qaratishimizga imkon beradi.

Murabbiyning roli mijozga o’z ustuvorliklarini aniqlashga yordam berish va maqsadga erishish uchun uning qat’iyati va mas’uliyatini saqlab qolishdir.

Murabbiy asosiy e’tiborni yaratishga, maqsadlarga erishishga, natijalarni yaratishga qaratadi va uning mijozi o’z maqsadlari sari borishni xohlaydigan odamdir. Mijoz ishning maqsadi va yo’nalishini belgilaydi va murabbiy unga bu yo’lda hamroh bo’ladi. Murabbiylik hozirgi zamondan kelajakka qaratilgan.

Murabbiylik o’z hayotini baxtli va muvaffaqiyatli qilmoqchi bo’lgan har bir kishi uchun mo’ljallangan bo’lib, u “Siz nimani xohlaysiz?” Degan savol bilan boshlanadi. Agar mijoz javob to’g’risida qaror qilmagan bo’lsa, murabbiy unga haqiqiy istaklarini aniqlashga yordam beradi va uni bu haqiqatni topish yo’lida qo’llab-quvvatlaydi.

Murabbiylik suhbatini tuzishning eng keng tarqalgan usuli bu Jon Uitmor tomonidan yaratilgan kuchli savol-javob modeli – GROW modeli bo’lib, u o’sish deb tarjima qilinadi. GROW qisqartmasi mijozga yo’l ko’rsatishga arziydigan asosiy fikrlarni anglatadi va ular:

– Maqsad – maqsadlarni belgilash , qisqa muddatga (masalan, berilgan sessiya uchun), yaqin kelajak uchun, uzoq muddatga maqsadlarni belgilash.

– Haqiqat – mavjud vaziyatni voqelikni (haqiqatni) tushunish nuqtai nazaridan tekshirish .

– Variantlar – imkoniyatlar ro‘yxati va keyingi strategiyalar yoki harakat yo‘nalishlari.

– W ay / W ill – Nima qilish kerak (niyatlar): “Nima, qachon, kim tomonidan va nima uchun?” amalga oshiriladi.

Modelning ma’nosi, J. Uitmor yozganidek, maqsadlarga erishish texnikasida, tahlilni eng boshidan boshlashda, ya’ni. maqsadni belgilash yoki maqsadni shakllantirish bilan ( maqsad ). Bundan tashqari, ishlarning haqiqiy holatiga ehtiyotkorlik bilan qarash ( haqiqat ) bizga vaziyatni, uning rivojlanishining qaysi bosqichida mijoz ekanligini tushunish imkoniyatini beradi. Bundan tashqari, muallif mantiqiy ko’rinadigan ketma-ketlikni ta’kidlaydi – “maqsadlarni qo’yishdan oldin siz haqiqatni tushunishingiz kerak. Bu unchalik emas – faqat hozirgi voqelikka asoslangan maqsadlar muammoga faqat reaktsiya bo’lib qoladi, ular o’tmishdagi yutuqlar bilan chegaralanadi…” [3, s. 55]. Vaziyatni batafsil o’rganishdan oldin maqsadlarni faqat taxminiy aniqlash mumkin bo’lsa ham, bu birinchi navbatda amalga oshirilishi kerak. Keyin, haqiqat aniqroq bo’lganda, siz o’z maqsadlaringizni aniqroq shakllantirishingiz yoki hatto vaziyat birinchi bo’lib tuyulganidan biroz farq qiladigan bo’lsa, ularni o’zgartirishingiz mumkin. Keyin, mijoz qaerga borishni xohlayotgani (B nuqtasi) va hozir qaerdaligi (A nuqtasi) aniq bo’lganda, uchinchi qadam barcha mumkin bo’lgan variantlarni ko’rib chiqishdir ( variantlar ). Mijoz tegishli variantni tanlagan bo’lsa, u holda eng muhim va yakuniy bosqich – bu harakatlar yoki niyatlar yoki J. Uitmor bo’yicha nima, qachon, kim, iroda .

Bu ketma-ketlik siklikdir. Bu shuni anglatadiki, noaniq maqsadlarni qo’yish faqat mavjud vaziyat (haqiqat) batafsil o’rganilgunga qadar joizdir. Shundan so’ng, siz orqaga qaytishingiz va davom etishdan oldin maqsadlaringizni aniqroq belgilashingiz kerak. Hatto eng aniq boshlang’ich maqsad ham vaziyatni (haqiqatni) o’rganib chiqqandan so’ng noto’g’ri yoki nomaqbul bo’lib chiqishi mumkin.

Imkoniyatlar ro’yxatini ko’rib chiqayotganda, orqaga qaytib, ularning har biri sizni maqsadingizga qanday yaqinlashtirishini tekshirishingiz kerak bo’ladi. Nihoyat, nima qilish kerakligini (niyatlarni) belgilashdan oldin, uning maqsadni belgilashga qanchalik mos kelishini yana bir bor tekshirish kerak.

Mijozlarga to’g’ri savollar berish orqali siz ularni fikrlashni va maqsaddan harakatga mantiqiy zanjirni boshqarishga o’rgatishingiz mumkin. Qachonki ular o’zlariga bu savollarni berishga odatlanib qolishsa, har qanday biznes yoki topshiriq 100% bajariladi.

Endi men GROW modelining ushbu bosqichlarining har birini va oilaviy muammolar bilan ishlashda murabbiylik jarayonida foydalanish imkoniyatlarini batafsil ko’rib chiqmoqchiman. Oilaviy muammolarni nafaqat butun oila, balki alohida oila a’zolari bilan ham hayot bo’yicha murabbiylik doirasida hal qilish mumkin. Murabbiylik murabbiylik sessiyalari deb ataladigan muntazam uchrashuvlar shaklida o’tkaziladi.

Shunday qilib, birinchi qadam – bu maqsadni belgilash, nafaqat yakuniy (mijozning iltimosi), balki har bir aniq murabbiylik sessiyasining maqsadi, shuningdek, oraliq ish maqsadlarini belgilash. Murabbiy mashg’ulot har doim maqsadni belgilashdan boshlanadi. Agar mijoz sessiyaga kelsa, u ushbu sessiyadan nimani olishni xohlayotganini aniq belgilashi kerak: “Bugungi uchrashuvimizdan nimani kutmoqdasiz?”, “Bizda bir soat bor, bu vaqt ichida nima qilishni xohlaysiz? ”, “Ushbu uchrashuvda nima qilish eng foydali bo’lardi?” Vaqtinchalik ishlash maqsadlari mijoz yakuniy maqsadga erishish uchun yaxshi imkoniyat borligini his qiladigan ishlash darajasini belgilaydi (bu murabbiylik tamoyillaridan biridir – kichik o’zgarishlar katta o’zgarishlarga olib keladi). Yakuniy maqsad (oila a’zolari o’z oldiga qanday maqsadlar qo’yadilar, ular oxir-oqibat nimaga erishmoqchi) va oraliq ish maqsadlari SMART va PURE modellariga muvofiq shakllantiriladi (qisqartmalar quyidagi ta’riflarning bosh harflari bilan tuzilgan). . SMART modeliga ko’ra, maqsadlar aniq , o’lchanadigan , erishish mumkin bo’lgan , (tushunarlivaijobiyularbilanmodeliSOFvao’z vaqtidavareal tushunarli ), mos ( tegishli ) va axloqiy ( axloqiy ) bo’lishi kerak .

Mijozning maqsadlarini aniqlashtirish, to’g’rirog’i, kerakli natijani tavsiflash uchun siz quyidagi savollarni berishingiz mumkin: “Mehnatimiz natijasida o’zingiz va oilangiz uchun nima olishni umid qilasiz?”, “Siz qanday qilib xohlaysiz? oilangizni o’zgartiring?”, “O’zingiz va oilangiz uchun nimani xohlaysiz?”, “Bu haqiqatan ham maqsadmi yoki shunchaki orzumi?”, “Maqsad haqida o’ylaganingizda hayajonlanasizmi?”, “Maqsad shumi? boshqa narsa bilan ziddiyat? Boshqa maqsadlar, qadriyatlar, e’tiqodlar?”, “Agar siz maqsadga erishsangiz, yo’qotishingiz mumkin bo’lgan narsa bormi?”, “Maqsadga erishmasangiz, nimani yo’qotasiz?”, “Maqsadingiz sizning hududingizdami? kompetentsiya va nazorat?”, “Maqsadingiz o’lchanadimi?”, “Unga uchrashuv bilan bog’liqmi?”, “Ijobiymi?”, “Maqsadingizga erishganingizni qayerdan bilasiz?” Boshqacha aytganda, murabbiy butun oila nimaga intilayotganini va buning uchun hozirda qanday resurslarga ega ekanligini aniqlashi kerak.

Turli maqsadlarni aniqlab, siz keyingi bosqichga o’tishingiz mumkin – mavjud vaziyatni aniqlashtirish. Bu haqiqatning tavsifi, ya’ni. oila o’zini topadigan va qaysi oila a’zolarini qoniqtirmaydigan haqiqiy vaziyat.

Bunday so’rovda asosiy mezon xolislik bo’lib, uni idrok etganlarning fikrlari, mulohazalari, umidlari, noto’g’ri qarashlari, umidlari va qo’rquvlari tufayli katta buzilishlarga duchor bo’ladi. Shu sababli, mavjud vaziyatni (haqiqatni) tekshirishga yondashish uchun murabbiyning ham, mijozlarning ham ongidagi buzilishlarni bartaraf etish kerak. Bu esa murabbiydan imkon qadar xolis bo‘lishni va murabbiydan batafsil javob talab qiladigan savollarni shakllantirishni talab qiladi. Savol: “Qaroringizni qanday omillar belgilab berdi?” “Nima uchun bunday qildingiz?” degan savolga qaraganda aniqroq javob beradi, unga mijoz murabbiy eshitishni xohlaydi deb o’ylagan narsaga javob berishga harakat qiladi yoki shunchaki o’zini oqlaydi. Ta’riflovchi terminologiyadan foydalanish mijozlarni undan foydalanishga va hukm qilishdan qochishga undaydi. Bu ularga xolislik va xolislikni saqlashga yordam beradi va idroklarni buzadigan foydasiz o’z-o’zini tanqid qilishni kamaytiradi. Oddiy suhbatlarda ishlatiladigan terminologiya ko’pincha baholash o’qiga, murabbiylikda esa tavsif o’qiga intiladi. Tavsif foydali, lekin tanqid odatda chalg’itadi. Odatda, murabbiy mijozning manfaatlariga yoki fikrlash pog’onasiga rioya qilishga intiladi, shu bilan birga uning muhokama qilinayotgan umumiy mavzuga qanday aloqasi borligini ta’kidlaydi. Agar mijoz mavzudan juda uzoqqa ketgan bo’lsa, shunga o’xshash savol: “Bu muammoga nima aloqasi bor?” uni haqiqiy sabablarni izlashga qaytarishi mumkin. Murabbiy muammoni eng umumiy o’rganishdan boshlaydi, suhbatda mijozdan keyin oldinga siljiydi va muammoni yo’q qilish uchun u o’zini namoyon qiladigan darajadan ham chuqurroq kirib borish kerakligini eslaydi.

Mavjud vaziyatni (haqiqatni) to’liqroq va aniqroq tekshirish uchun siz metamodeldan foydalanishingiz mumkin – ko’pincha mijozning o’zidan yashirin bo’lgan ma’lumotlarni olish uchun lingvistik vositalar to’plami . Meta Model uni yanada aniqroq qilish uchun tildan foydalanadi va til va tajriba o’rtasidagi aloqani tiklaydi. Mijoz o’z atrofidagi dunyoni sub’ektiv ravishda idrok etadi va shu bilan birga tasvirlangan dunyo va haqiqat o’rtasidagi munosabatlar geografik xarita va xaritada tasvirlangan hudud o’rtasidagi munosabat bilan bir xil bo’ladi. Biz geografik xaritani olganimizda, bu shunchaki hududning diagrammasi ekanligini tushunamiz, aslida biz qog’oz varag’idagidan butunlay boshqacha narsani ko’ramiz. Har bir inson individual sxema – o’zi yashayotgan dunyo xaritasini yaratadi. Xaritaning maqsadi dunyoni ko’rsatish emas, balki odamga hudud bo’ylab harakatlanish imkonini beruvchi vosita bilan ta’minlashdir. Xarita, albatta, hududdan, shuningdek, boshqa odamning dunyo xaritasidan (dunyoni idrok etish) farq qiladi. Inson dunyoni aks ettiradigan ichki xaritalar bu dunyo bilan umuman mos kelmaydi. Inson qanday harakat qilishini dunyoning o’zi emas, balki ushbu sub’ektiv xaritalar belgilaydi. Masalan, turmush o’rtoqlar o’zlarining oilaviy hayotidagi muammoli voqeani juda o’xshash pozitsiyalardan (hech qachon “bir xil” dan emas) aytib berishadi, lekin ular buni tasvirlashganda, ular to’g’ridan-to’g’ri dunyoda ishlamasliklari sababli paydo bo’ladigan ta’riflarida farqlar paydo bo’ladi. , lekin dunyoni shaxsiy idrokingiz bilan. Tashqi hodisadan qat’i nazar, har birimiz hodisaning o’z ichki sub’ektiv haqiqatini quramiz va bu ichki qurilish bizni belgilaydi: fikrlarimiz, his-tuyg’ularimiz, reaktsiyalarimiz. Xarita va hudud o’rtasidagi farqni hisobga olsak, mijozning “xaritasi” hududni idrok etish bo’lib, uning idrokini va uning reaktsiyalarini belgilaydi yoki boshqaradi, deb bahslashish mumkin. Biz mavjud dunyoga emas, balki uning bizning dunyo “xaritamiz” da qanday aks etganiga munosabat bildiramiz.

“Xaritalar” e’tiqodlar, qadriyatlar, munosabatlar, til, xotiralar va boshqa psixologik filtrlardan iborat. O’z ongida mijoz bu ichki “xaritalarni” shunchaki “fikrlar” sifatida his qiladi. Shuning uchun, “biz o’ylagandek, biz shundaymiz”. Shu tarzda, ichki vakillik “xaritalari” davlatlarni yaratish uchun fiziologiya bilan o’zaro ta’sir qiladi. Davlat keyinchalik xatti-harakatni boshqaradi. Demak, idrok timsoldir. U harakatlarni belgilaydi. Mijoz dunyoning ichki “xaritasi” ga muvofiq munosabatda bo’ladi. Xuddi shu narsa uning atrofidagi odamlar bilan sodir bo’ladi: turmush o’rtog’i, bolalari, do’stlari, ota-onalari va boshqalar. Shuning uchun, birovning his-tuyg’ularini, reaktsiyalarini, fikrlashlarini va hokazolarni o’zgartirishni kutishdan oldin, u kishining ichki “xaritasini” o’zgartirishingiz kerak.

Xuddi shunday naqsh mijozning nutqiga ham tegishli. Til ob’ektiv holat emas, balki sub’ektiv tajribaning aksidir. Bizning tajribamizda har doim ma’lum bir “xarita” bor va til orqali tajribamizning “xaritalari” ni namoyish qilamiz. Ushbu modellar uchta universal jarayon orqali yaratiladi: umumlashtirish (yoki umumlashtirish), o’tkazib yuborish (istisno qilish) va ma’lumotlarning bir qismini buzish.

Umumlashtirish yoki umumlashtirish – bu shaxs modelining elementlari yoki qismlarini ushbu modellarni keltirib chiqargan dastlabki tajribasidan ajratish va ma’lum bir tajriba misol bo’ladigan butun toifani ifodalay boshlaydigan jarayon (bu yaxshi tasvirlangan. xalq maqol – sutga o’zingni kuysang, sutga o’zingni kuyasan). Misol uchun, hayotining qaysidir davrida rad etilgan odam o’zini hech kimning e’tiboriga loyiq emasligini umumlashtiradi. Ushbu umumlashtirish uning dunyo modelining bir qismi bo’lganligi sababli, u diqqatni yo’qotadi yoki ularni nosamimiy deb hisoblaydi. Umumlashtirish jarayoni u yoki bu odamni “O’z his-tuyg’ularingizni ochiq aytmang!” kabi qoidani shakllantirishga olib kelishi mumkin, bu ma’lum bir kontekstda to’g’ri bo’lishi mumkin, chunki jazolash imkoniyatini keltirib chiqaradigan vaziyatlardan qochishga imkon beradi, ammo D.Grinder va R.Bandler ta’kidlaganidek, “oilada ushbu qoidani qo’llash orqali shaxs, bu holatda foydali bo’lgan muloqotda ekspressivlikni rad etadi, cheklaydi. uning yaqinlikka erishish imkoniyatlari. Natijada, u yolg’izlik va foydasizlik hissi paydo bo’lishi mumkin, u o’zini tanlash imkoniyati yo’qligini his qiladi, chunki uning modelida his-tuyg’ularni ifodalash imkoniyati ko’zda tutilmagan. 21]. Aytilganlarning mohiyati shundan iboratki, kontekstga qarab bir xil qoida foydali yoki aksincha, zararli bo’lishi mumkin, ya’ni barcha holatlar uchun to’g’ri bo’lgan umumlashmalar mavjud emas va har bir model baholanishi kerak. foydalanishning o’ziga xos kontekstida. Shuning uchun murabbiy mijozga dunyo modelini kengaytirish va boyitishda yordam berishi kerak.

O’tkazib yuborish – bu bizning tajribamizning ba’zi jihatlariga tanlab qatnashish va boshqalarni istisno qilish jarayoni. Misol uchun, bu jarayon orqali odamlar o’zlari uchun ahamiyatli bo’lgan boshqalarning e’tibor va g’amxo’rlik belgilarini idrok etishiga to’sqinlik qilishlari mumkin. Buni ko‘rsatish uchun D.Grinder va R.Bandler ta’riflagan misolni keltiraman: “bir kishi o‘zini boshqa odamlarning e’tiboriga loyiq emasligiga ishonch hosil qilib, bizga xotini unga e’tibor va e’tibor belgilarini ko‘rsatmayotganidan shikoyat qildi. g’amxo’rlik. Uning uyiga tashrif buyurib, xotini, aksincha, unga e’tibor va g’amxo’rlik bilan munosabatda bo’lganiga va ularga qandaydir tarzda ko’rsatganiga amin bo’ldik. Ammo bu ko’rinishlar bu odam tomonidan o’z qadr-qimmati to’g’risida ishlab chiqilgan umumlashtirishga zid bo’lganligi sababli, u xotinining so’zlarini tom ma’noda eshitmadi. Erkakning e’tiborini uning ba’zi gaplariga qaratganimizda bu taxmin tasdiqlandi va u bizga bu gaplarni eshitmaganligini aytdi” [2, s. 22]. Ehtiyotsizlik dunyoni bizning tushunchamizga ko’ra, harakat qilish qobiliyatimizga bog’liq bo’lgan o’lchamga qisqartiradi. Ba’zi kontekstlarda bu pasayish foydali bo’lishi mumkin; boshqalarda bu og’riq va azob-uqubatlar manbai. O’tkazib yuborilganda, ba’zi ma’lumotlar o’tkazib yuboriladi, aytilmaydi va bir-birimizni, ba’zan esa o’zimizni tushunishimizga to’sqinlik qiladi. Shuning uchun etishmayotgan ma’lumotni tiklash (o’tkazib yuborilgan material) oila bilan ishlashda juda muhim qadamdir.

Oila tizimini rivojlantirish borasidagi ishlarning salmoqli qismi buzilishlarni bartaraf etishga qaratilishi kerak. Buzilish – bu sensorli ma’lumotlarni idrok etishni ma’lum bir tarzda o’zgartirishga imkon beradigan jarayon. Masalan, “Men har doim mag’lub bo’lganman” yoki: “Hech kim meni tushunmaydi” deganlar ham haqiqatni buzadi. Ular haqiqiy dunyoni haqiqatning “xaritasi” ga moslashtirishga harakat qilishadi. Shubhasiz, ularning bayonotlari to’g’ri, lekin faqat tajribalarining bir qismida va faqat qat’iy belgilangan kontekstda. Bunday buzilishlarda hech qanday tanqid yo’q, ular haqiqiy haqiqat sifatida qabul qilinadi va ko’pincha halokatli bo’lib, odamni o’zgarish va shaxsiy o’sish imkoniyatidan mahrum qiladi. Men D.Grinder va R.Bandler misolining tavsifini davom ettiraman: “Hech kimning e’tibori va g‘amxo‘rligiga loyiq emasligi haqida umumlashma qurgan tanishimiz bizning ta’sirimiz ostida xotinining e’tibor belgilarini payqashga majbur bo‘ldi, lekin u darhol ularni buzdi. Ya’ni, u har safar xotinining unga bo’lgan e’tiborini namoyon etgan so’zlarini eshitganida, u tabassum bilan bizga o’girilib: “U mendan biror narsaga muhtojligi uchun shunday deydi”, dedi. Shunday qilib, u o’z tajribasining dunyoning yaratilgan modeli bilan to’qnashuvidan qochdi: uning dunyo haqida boyroq g’oyalarga ega bo’lishiga to’sqinlik qiladigan va xotini bilan, o’z xotini bilan yaqinroq munosabatlarning paydo bo’lishiga to’sqinlik qiladigan hamma narsa.” . 22]. Shu sababli, murabbiy oila a’zolariga buzilgan g’oyalarni aniqlashga yordam berishi va ko’proq harakat erkinligidan foydalanib, ularning sobit modelini boyitishi kerak.

Ushbu yondashuv alohida oila a’zolari bilan ishlashda ham, butun oila bilan ishlashda ham foydali bo’lishi mumkin. Axir, muammolarga duch kelgan oilalar ham qashshoq va cheklangan tajriba modellarini qo’llaydilar. Oilalar bilan ishlash kontekstida, alohida oila a’zolari bilan ishlashda bo’lgani kabi, meta-modelning bir xil tamoyillari qo’llaniladi. Biroq, oila tizimi faqat individual oila a’zolarining modellari to’plami emas, chunki Har bir oila a’zosiga ega bo’lgan dunyo modelidan tashqari, oila dunyoning va o’zining oila sifatidagi umumiy modeliga, shuningdek, o’zaro munosabatlarning ma’lum bir usuliga ega. O’z modellari doirasida oila a’zolarining har biri butun oila uchun umumiy model modeliga, butun oilaning bir qismi sifatida o’zlarining namunasiga ega. Murabbiylik strategiyasini tanlash bilan bog’liq muammo noto’g’ri va haqiqiy naqshlarni aniqlashdir.

Hozirgi vaziyatni (voqelikni) tekshirishning ushbu bosqichida savollar nima, qachon, qaerda, kim va qancha so’zlar bilan boshlanishi kerak . Qanday qilib va ​​nima uchun so’zlar cheklangan bo’lishi kerak, ularni faqat boshqa variantlar imkonsiz bo’lgan hollarda ishlatish kerak. Bunday vaziyatda mijozning muammodan xabardorligi va tuzilishi rivojlanadi, chunki savollarga javob berish uchun mijoz o’ylashi, o’rganishi, izlashi, his qilishi, ishtirok etishi kerak. Haqiqat to’g’risida talab qilinadigan javoblar adolat va aniqlikni ta’minlash uchun tavsiflovchi va hukmsiz bo’lishi kerak. Va “Hozirgacha nima qilingan?” kabi savollar. va “Ushbu harakatlarning oqibatlari qanday?” – harakat samaradorligini, shuningdek, harakat va muammo haqida o’ylash o’rtasidagi farqni ta’kidlash. Ko’pincha odamlar muammo haqida o’ylash uchun ko’p vaqt sarflaydilar va faqat uni hal qilish uchun nima qilganlari so’ralganda, ular hech narsa qilmaganliklarini tushunadilar.

Xuddi shu bosqichda maqsadga erishish yo’lidagi to’siqlar oydinlashtiriladi: “Maqsadga erishishingizga nima to’sqinlik qiladi?”, “Bu shunday ekanligini qaerdan bilasiz?”, “Maqsadga erishish uchun o’zingizni o’zgartirishingiz kerakmi?”, “Sizga nima ruxsat bermaydi, o’zgartirishni xohlaysiz?”, “Bu jarayonda o’zingizga qanchalik ishonasiz?”, “Maqsadga erishish jarayonida qanday xavflar bor?”, “Bu haqiqiy xavflarmi yoki o’zini oqlashmi? ?”, “Vaziyatni hozirgi ko’rinishida saqlab qolish uchun bevosita yoki bilvosita biror narsa qilyapsizmi?”, “Kimdir sizni bezovta qilyaptimi? Qanday qilib aniq? Ular buni nima maqsadda qilishyapti?”, “Sizda qanday resurslar yo‘q? Qobiliyatlar, ko’nikmalar, ma’lumotlar? va h.k.

Keyingi qadam imkoniyatlar ro’yxatini ishlab chiqishdir, bu “to’g’ri” javobni topish emas, balki eng ko’p muqobil harakat yo’nalishlarini aniqlashdir. Ushbu bosqichda variantlar soni ularning har birining sifati yoki amalga oshirilishidan ko’ra muhimroqdir. Ko’pincha innovatsion echimlarni izlashga salbiy ta’sir ko’rsatadigan asosiy omil bu bizning yashirin taxminlarimiz bo’lib, ularning ko’pchiligi biz bilmaymiz. Masalan: “bu mumkin emas”, “bunday qilib bo’lmaydi”, “hech kim bunga rozi bo’lmaydi”. Bu sog’lom fikrning tsenzurasi, biz hammamiz moyil bo’lgan o’z-o’zini cheklaydigan taxminlar, ularni olib tashlash eski muammolarni yangi usullar bilan hal qilishga yordam beradi.

Muammoni hal qilishning muqobil variantlari ro’yxati tuzilgandan so’ng, mijozlardan har bir variantning ijobiy va salbiy tomonlarini solishtirish so’raladi va ikki yoki undan ortiq g’oyalarning kombinatsiyasi optimal bo’lishi mumkin. Har bir ro’yxat variantini o’n balli shkalada baholashni taklif qilishingiz mumkin. Ushbu bosqichda ish paytida siz quyidagi savollardan foydalanishingiz mumkin: “Agar hamma narsa mumkin bo’lsa, nima qilgan bo’lardingiz?”, “Sizda shunga o’xshash muammolarni hal qilishda tajribangiz bormi?”, “O’tmishda nima qildingiz?”, “Siz nima qildingiz?” kimni bilasizmi – bu kabi to’siqlarni engish mumkinmi?”, “Sizni aslida nima undaydi?”, “Vaziyat yoki odamga munosabatingizni qanday o’zgartirishingiz mumkin?”, “Siz qanday qoidalarga amal qilasiz? Ular qaerdan paydo bo’ldi?”, “Bu muammoni qandaydir tarzda siz uchun g’ayrioddiy tarzda hal qila olasizmi?”, “Sizda etarli imkoniyatlar bormi?”, “Barcha to’siqlarni olib tashlashingiz kerakmi?”, “U erdami? vaqtinchalik yechim mumkinmi? ?.

Oila a’zolari tegishli variantni tanlagandan so’ng, oxirgi qadam keladi – harakatlar yoki niyatlar. GROW modelining ushbu bosqichining maqsadi muhokamani qaror qabul qilishga aylantirishdir. “Siz nima qila olasiz?” Degan savoldan farqli o’laroq, “Siz nima qilasiz?” yoki “Nima qilishni o’ylayapsiz?” mijozlarga qaror qabul qilish vaqti kelganligini bilish imkonini beradi. Oila a’zolari o’zlarining qarorlari haqida qaror qabul qilishganida, tanlangan variantlarning tafsilotlarini aniqlaydigan savollar berish vaqti keldi. Birinchisi: “Siz buni qachon qilmoqchisiz?” Bu juda qiyin savol, chunki … Ko’pchiligimiz rejalarimiz bor, ba’zan juda ulug’vor, lekin ular faqat aniq muddatlar mavjud bo’lganda amalga oshadi. Shuning uchun, muddatni iloji boricha aniq belgilashingiz kerak. Masalan, “Keyingi oydan boshlaymiz” javobi mos emas, aniqroq bo’lishingiz kerak, masalan: “5 iyundan”. Agar siz bitta harakatni bajarishingiz kerak bo’lsa, unda javob quyidagicha bo’lishi mumkin: “Bu shanba kuni soat 11 da”, agar harakat takrorlansa, uning chastotasini aniqlashingiz kerak: “Har yakshanba soat 10 dan.” Murabbiyning vazifasi mijozlarni aniq muddatni belgilashga majbur qilishdir.

Keyingi savol: “Siz maqsadingizga erishasizmi?” – tanlangan yechim maqsadga muvofiqligini aniqlash imkonini beradi, ehtimol maqsadning o’zi muhokama natijalarini hisobga olgan holda o’zgartirilishi kerak. “Yo’lda qanday to’siqlar bo’lishi mumkin?” Degan savol. harakatni amalga oshirishga xalaqit berishi mumkin bo’lgan har qanday holatlar haqida ogohlantiradi.

Savollar: Bu haqda kim bilishi kerak? Sizga qanday yordam kerak? Qachon va qanday qilib bu yordamni olmoqchisiz?” chunki ham muhimdir Ko’pincha rejalar o’zgaradi va bu haqda bilishi kerak bo’lgan odamlar bir muncha vaqt o’tgach va tashqaridan bilib olishadi, bu munosabatlarga juda yomon ta’sir qiladi. Bundan tashqari, oilaviy muammolarni hal qilishning muvaffaqiyati nafaqat bitta mijozning xohishi va harakatlariga, balki ko’pincha mijozning boshqa oila a’zolari bilan birgalikda nima qilishni rejalashtirganiga bog’liq. Shu bilan birga, buning uchun zarur choralarni ko’rmasdan, faqat qo’llab-quvvatlashni orzu qilish befoyda.

Yana bir muhim savol: “Sizda yana qanday fikrlar bor?” Hech narsani ko’zdan qochirmaslik uchun. Oila a’zolarining qo’llaridan kelganini qilishga tayyorligini 1 dan 10 gacha bo’lgan shkala bo’yicha o’zlari rejalashtirgan narsani amalga oshirish qobiliyatiga bo’lgan ishonch darajasini baholashni so’rash orqali aniqlash mumkin. Agar ular o’zlariga bo’lgan ishonchni sakkiz balldan past baholasa, 10 ball olishlariga nima to’sqinlik qilayotganiga aniqlik kiriting?

Shu bilan GROW modelidan foydalangan holda murabbiylik sessiyasi yakunlanadi. Murabbiylik tufayli inson o’z samaradorligini oshiradigan yangi qobiliyat va ko’nikmalarni rivojlantiradi. Bunday holda, murabbiy mijoz uchun muammolarni hal qilishi shart emas. Undan talab qilinadigan narsa, mijoz o’z mulohazalarida qanday bosqichlarni va qanday ketma-ketlikda o’tishini bilishi kerak, shunda u hamma narsani o’ylab ko’radi va uning xulosalari to’g’ri bo’ladi. Va agar butun oila bilan ishlagan bo’lsa, murabbiy ularga haqiqatan ham bir-biriga qarash, bir-biriga teginish, bir-birlarini tinglash imkoniyatini yaratgan bo’lsa, bu mayatnikning boshqa yo’nalishda ketishi uchun etarli, yangi boshlanish sari.

Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, murabbiylik o’z falsafasi, texnologiyasi va qoidalariga ega bo’lgan psixologik yordam turidir. Va uning adekvat qo’llanilishi boshqa usullar uchun mavjud bo’lmagan faoliyatning yangi sifatini ta’minlaydi.

 Adabiyot