Behruzbek Hamidov
Musiqa insoniyat madaniyatida o’ziga xos o’rin tutadi – bu butun dunyoda zavqlanish manbai, ammo uning jozibasi uzoq vaqtdan beri olimlarni hayratda qoldirdi. Oziq-ovqat yoki boshpanadan farqli o’laroq, musiqa omon qolish uchun bevosita foyda keltirmaydi. Xo’sh, nega biz uni juda yaxshi ko’ramiz? Ilgari olib borilgan tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, bizning musiqadan zavqlanishimiz ovqat yoki sevgidan oladigan zavq kabi miyaning mukofot tizimidan kelib chiqishi mumkin. Ushbu so’nggi tadqiqot biz uchun mutlaqo yangi bo’lgan musiqaga qanday munosabatda bo’lishimizga e’tibor qaratib, ushbu hodisani chuqurroq o’rganishga harakat qildi.
“Odamlar nega musiqadan zavqlanadilar degan savol asrlar davomida faylasuflar, fiziklar, tarixchilar, antropologlar va, albatta, musiqashunoslar, shuningdek, psixologlar va nevrologlar tomonidan qo‘yilib kelingan”, dedi tadqiqot muallifi Psyche Loui, Shimoliy-Sharqiy Universitetining ijodkorlik va ijodiy amaliyot kafedrasi dotsenti va Musiqa, tasvir va neyron dinamikasi laboratoriyasi (MIND laboratoriyasi)< /span>.
“Bir nechta turli xil intizomiy an’analarga ko’ra, ko’pchilik nazariyalarning markazida bashorat qilish g’oyasi – siz kutishingiz mumkin bo’lgan aniq naqshlar uchun bashoratlarni shakllantirasiz va kutishlarning buzilishi yoki bashorat qilishdagi xatolar sizning his-tuyg’ularingizni o’zgartiradi. Ammo bu bashoratlar birinchi navbatda qaerdan kelganini bilish qiyin. Men bu mavzuga qiziqaman, chunki men o’zim musiqachi sifatida yangi yaratilgan musiqa miyani qanday jalb qilishini va odamlar qanday bashoratlarni ishlab chiqishlarini va bu bashoratlar qanday foydali bo’lishini ko’rmoqchi edim.
To’qqizta tadqiqotni o’z ichiga olgan tadqiqot AQSh va Xitoydan 1185 nafar kattalar ishtirokchisi bilan o’tkazildi. Tadqiqotchilar G‘arb musiqasida keng qo‘llaniladigan oktavaga asoslangan tizim o‘rniga 13 tonli shkaladan foydalanadigan notanish musiqiy tizim bo‘lgan Bolen-Pirs shkalasida yaratilgan musiqadan foydalanishgan. Bu tanlov strategik edi: notanish musiqiy tizimdan foydalangan holda tadqiqot ishtirokchilarning oldingi musiqiy tajribalari va tarafkashliklarining ta’siridan qochadi.
Tadqiqot uch bosqichni o’z ichiga oldi. Birinchi bosqichda ishtirokchilar kuylarni tinglab, ularga qanchalik yoqqanligi va ular qanchalik tanish ekanligini baholadilar. Ta’sir qilish bosqichi deb nomlanuvchi ikkinchi bosqichda bu ohanglar bir necha marta chalingan, chastotasi bir necha martadan 16 martagacha o’zgarib turadi.
Yakuniy bosqichda ishtirokchilarga asl ohanglar ham, kutilmagan yakunlari bilan oʻzgartirilgan versiyalar ham taqdim etildi. Bu sozlama bashorat xatosi yaratish uchun moʻljallangan – tinglovchilar eshitishni kutgan narsa va ular aslida eshitgan narsa oʻrtasidagi nomuvofiqlik.
Izzattillo Islomov
