Izzattillo Islomov
Bolaligimizdan bizga biror narsaga intilish, biror narsaga erishish, jismoniy va intellektual rivojlanish kerakligi o’rgatiladi. Shu kunlarda xitoy tilini o‘rganmasligingiz, zamonaviy rassomchilikka qiziqmasligingiz, ma’naviyatli bo‘lmasligingiz, umuman olganda, ishdan keyin faqat sevimli divanga chiqishni orzu qilayotganingizni tan olish uyatli. Ijtimoiy tarmoqlar davri olovga yog‘ sepmoqda – go‘yo sizdan boshqa atrofingizdagilarning hammasi rivojlanmoqda.
Natijada, siz tanazzul haqida bezovta qiluvchi fikrlarni boshlaysiz. Onalik ta’tilidagi yosh onalar ko’pincha ulardan azob chekishadi – va bu juda xavflidir, chunki bu tug’ruqdan keyingi depressiyani yomonlashtirishi mumkin.
Lekin haqiqiy shaxsiy tanazzulni qanday aniqlash mumkin? Ya’ni, inson rivojlanishni to’xtatib, teskari jarayonlarni boshlagan vaziyat … Eng tashvishli belgilar psixolog tomonidan chaqiriladi.
1. INSON O’ZINING TASHQI KO’RINISHIGA QIZIQMAYDI.
“Odamda patologik” parvo qilma ” munosabati paydo bo’ladi”, deb tushuntirdi u nashrga“Doktor Piter”maslahatchi psixolog, IPACT xalqaro tashkiloti a’zosi Veronika Tyurina. “U sochlari tozami, soch turmagida nima bo’lgan yoki chiroyli kiyinganmi, unga ahamiyat bermaydi.”
Agar kimdir tashqi ko’rinishga qiziqishini yo’qotsa, haftalar davomida bir xil kiyim kiysa, hatto ularni yuvishni unutsa, tishlarini yuvmasdan yoki yuzini yuvmasdan uydan chiqib keta olsa, bu shaxsiyat degradatsiyasiga birinchi qadamdir.
2. QIZIQISHLAR VA EHTIYOJLAR DOIRASI MINIMAL DARAJADA TORAYTIRILADI
Psixolog tushuntiradi: tanazzul bosqichidagi odam jamiyatdan qochish va do’stlar bilan uchrashishdan qochishni boshlaydi. Uning qiziqishlari va ehtiyojlari doirasi torayib bormoqda. Ish-uy, uy-ish. Do’konga boradigan yo’lda, lekin bu hozir kerak emas, chunki etkazib berish bor. Shuningdek, siz uzoqdan borishingiz va atrofingizdagi dunyoni va odamlarni umuman ko’rmasligingiz mumkin.
“Haddan tashqari daraja haqiqat bilan aloqani yo‘qotish va xayoliy dunyoga chekinishdir, bu shizofreniya kasalligi uchun xosdir”, ogohlantiradi Veronika Tyurina.
3. STEREOTIPLAR PAYDO BO’LADI
Stereotip – bu har qanday takrorlanadigan, majburiy harakat yoki harakat. Qoida tariqasida, bu autizm spektrining buzilishiga xosdir, lekin u degradatsiya holatlarida ham o’zini namoyon qiladi. Bunday holda, u muayyan marosimlarni yaratishda, masalan, uydan chiqishdan oldin, bir xil filmlarni tomosha qilish, bir xil marshrutlarni tanlash va hokazolarda namoyon bo’ladi. Shu bilan birga, odamga muqobil variantlarni taklif qilishga urinishlar u tomonidan befarqlik yoki hatto tajovuzkorlik bilan qabul qilinishi mumkin.
4. HAYOTGA QIZIQISH YO’QOLADI
Apatiya, befarqlik, umidsizlik – vaqti-vaqti bilan bu holatlar har birimizni engib ketishi mumkin. Ammo agar ular fon bo’lsa, ya’ni har qanday vaziyatda kun sayin sizga hamroh bo’lsa, bu ham yaxshi belgi emas. Hayotga qiziqishning yo’qolishi nafaqat depressiyaning, balki tanazzulning ham namoyonidir.
5. OJIZLIK VA OJIZLIK HISSI PAYDO BO’LADI
Psixolog bu holatni egosentrizmning kuchayishi deb ataydi. Veronika Tyurina: “” Qoniqarsiz, injiq bola” holati faollashadi. “Umuman olganda, u regressiv xatti-harakatni ifodalaydi, bu erda infantilizm va zaif irodali mas’uliyatsiz pozitsiya ham aniq ifodalanadi: “Men hech narsa qila olmayman”, “Hech narsa menga bog’liq emas” va hokazo.”
6. BOQIMANDALIK PARVARISHI
Avvalo, biz chekish va alkogolizm haqida gapiramiz – chunki sigaretalar va spirtli ichimliklarni muammosiz va nisbatan arzon sotib olish mumkin. Bu shaxsiyatning umumiy tanazzulga uchrashi boshlanadigan eng xavotirli nuqtadir. Bundan tashqari, bu shafqatsiz doira bo’lib chiqadi: odamlar umumiy tushkunlik holati tufayli giyohvandlikni rivojlantiradilar va keyin uni kuchaytiradilar.
Behruzbek Hamidov
