Hayotimizdagi burilish, burilish nuqtalari… Ular nima bo’lishidan qat’i nazar, kutilmagan yoki maqsadli, yoqimsiz yoki aksincha, ijobiy har qanday o’zgarishlar stressdir. Ular bizni tanlovlar bilan qarshi olishadi, ba’zida biz qiyin qarorlar qabul qilishimiz va ular uchun mas’uliyatni o’z zimmamizga olishimiz kerak.

“Mening erim boshqa shaharda ishga joylashdi”, deydi 35 yoshli Svetlana. “Endi biz bolalarimiz bilan u erga ko’chib o’tishni yoki eski joyimizda qolishni hal qilishimiz kerak.” Men bu tanlovni qanday qilishni tasavvur qila olmayman! ”

Ba’zida o’zgarish sizning konfor zonangizdan chiqib ketishingizga va rivojlanishga olib borishga yordam beradi, ammo biz hammamiz bunga tayyormizmi?

BIZGA KERAKMI?

Salomatlik, ish, shaxsiy hayot, ta’lim, qiziqishlar – o’zgarishlar hayotning turli jabhalariga ta’sir qiladi. Ba’zan tashqi vaziyat ularni o’ziga tortadi. Bir vaqtlar ko’p odamlarni hayratda qoldirdi: biz avvalgidek yashashni yoqtirmaymiz. Lekin biz har doim ham aniq nima qilish kerakligini darhol tushunmaymiz.

“Ba’zilar eng kichik noqulayliklarda o’zgarishlarga ehtiyoj sezadilar, boshqalari noqulayliklarga ko’z yumib, uzoq vaqt chidashadi”, deydi oilaviy psixolog Olesya Shuvalova. “Bu ko’plab omillarga bog’liq: oilaviy stsenariylar (masalan, oiladagi hamma noqulayliklarga chidash va chidashga odatlangan bo’lsa), o’zini o’zi qadrlash va e’tiqodlar.”

Lekin haqiqatan ham biror narsa o’zgarishi kerakligini qanday tushunasiz?

“Hayotda bir xil turdagi salbiy hodisalar ro’y berganda”, deb javob beradi kognitiv xulq-atvor terapevti Pyotr Galigabarov. — Masalan, siz turli kompaniyalarga ishlash uchun kelasiz, lekin har safar rahbariyat va hamkasblar bilan nimadir yaxshi chiqmaydi. Yoki siz ishqiy sheriklarni tanlaysiz, ularning ko’plari konfet guldastasi davridan keyin aldashni yoki spirtli ichimliklarni ichishni boshlaydilar.

Fikrlash tarzimizni, so’ngra his-tuyg’ularimiz va xatti-harakatlarimizni o’zgartirib, biz toza varaqdan boshlashimiz va baxtli bo’lishimiz mumkin, deydi Piter Galigarov. Shoshilmoq!..

ASOSIYSI, BARQARORLIK

O’zgarish turli tezliklarda sodir bo’ladi. O’zingiz ustida chuqur ishlashni talab qiladiganlar bor – ular silliq va asta-sekin bo’lishi mumkin. Lekin shart emas. Ba’zida tayyorgarlik jarayonlari bizdan yashiriladi va ko’z ochib yumguncha hamma narsa o’zgarganga o’xshaydi.

Petr Galigabarov qo’shimcha qiladiki, psixoterapiyada o’zgarish tezligi mutaxassis va mijoz o’rtasidagi terapevtik ittifoqning kuchiga va ikkinchisining motivatsiyasiga bog’liq. Axir, biz haqiqatan ham ko’pincha o’zgarishlarga qarshi turamiz – hatto biz chin dildan xohlaganimiz ham! Ushbu paradoksning tushuntirishi shundaki, psixika barqarorlikka intiladi, ammo biz noma’lum narsadan qo’rqamiz.

“O’zgarish o’zining yangiligi tufayli qo’rqinchli bo’lishi mumkin”, deb rozi bo’ladi Olesya Shuvalova, – chunki biz hozir qayerdamiz, hamma narsa juda tanish. Psixika odatiy noqulayliklarni qanday engish kerakligini aniq biladi: tanish hududda psixologik himoya usullari avtomatik ravishda ishlaydi. Hali hech narsa o’rganilmagan joyda xavfli bo’lsa-chi? Masalan, yangi munosabatlar – siz bir-biringiz bilan tanishishingiz, muzokaralar olib borishingiz, muloqot qilishingiz, ochiq bo’lishingiz kerak, ammo bu ish bermasa nima bo’ladi? Yoki yangi ish – jamoa bilan tanishing, yangi mas’uliyatni o‘rganing, boshqaruv talablarini o‘rganing”.

Va agar biz buni sezmasak ham, ba’zi birimiz avvalgidek qolishni va hamma narsani xuddi shunday qilishni afzal ko’radi.

Demak, ichki qarshilik. Buni bizengishimiz kerak – yoki u bilan muzokara qilish – agar biz yangi hayot boshlashga qaror qilsak. Siz ko’ylak sotib olishingiz mumkin – bu eski ko’ylakni tashlashingiz kerak degani emas. Ammo hayotdagi o’zgarishlar bilan hamma narsa boshqacha: yangi eskisini rad etishni anglatadi. Va unda yoqimli yoki qulay narsa bo’lishi mumkin, garchi biz buni har doim ham tan olishga tayyor emasmiz.

“Men yigirma yoshda edim, turmushga chiqmoqchi edim, lekin taklifni olganimda, javob berishni kechiktirdim”, deb eslaydi 34 yoshli Vera, – chunki onam alohida yashashimizni eshitib, qanchalik xafa bo’lishini bilardim. Lekin men nafaqat onamning haqoratlaridan, balki o’zim bardosh bera olmasligimdan ham qo’rqayotganimni tushunmadim. Onam har doim uy atrofida hamma narsani qilardi, men hech narsa qila olmadim. Vera qaror qabul qilish uchun bir necha oy kerak bo’ldi.

“Bunday holatlarda siz o’zgarishlar natijasida nimani qo’lga kiritganingizni va nimadan voz kechishingizni diqqat bilan o’lchashingiz kerak”, – deydi Olesya Shuvalova. “Va o’zgarish har doim o’sish ekanligini tushunish uchun vaqt bering, garchi ba’zida og’riqli bo’lsa ham.”