Depressiya bilan qanday kurashish mumkin?

Yomon kayfiyat, quvonchni boshdan kechira olmaslik, pessimizm va faqat bitta istak – hech qaerga harakat qilmaslik va hech narsa qilmaslik. Depressiya bizni shunday qiladi. Bizning kuchimizni tortib olsak, u kuchliroq bo’ladi. Ammo bu holatda bizga yordam beradigan yashirin “hayotni saqlaydiganlar” bo’lsa-chi?

SHARTINGIZNI QABUL QILING

Depressiyaga qarshi kurashda birinchi qadam bu holatda ekanligingizni qabul qilish bo’lishi mumkin. Denver universitetidan (AQSh) Amanda Shallcross boshchiligidagi psixologlar guruhi tadqiqot vaqtida jiddiy hayotiy sinovlarni boshidan kechirgan 50 nafar ayol bilan suhbat o’tkazdi.

Respondentlar depressiv sindrom darajasi, stress va ularning holatini qabul qilish darajasi bo’yicha baholandi. Bir necha oylik interval bilan o’tkazilgan bir qator testlar qiziqarli natija berdi. Respondentlarning depressiv holatni tan olish darajasi qanchalik yuqori bo’lsa, vaqt o’tishi bilan depressiyaning o’zi shunchalik zaif bo’ladi.

Bu holatga xos bo’lgan befarqlik bizni harakatsizlikka tortadi, muammodan xalos bo’lish istagini o’rab oladi va shu bilan depressiya qo’llarini echib tashlaydi. Bu tuyg’uga berilmasdan, hamma narsa o’z yo’liga o’tishiga yo’l qo’ymasdan, muammo borligini tushunib, biz allaqachon depressiv stsenariyga qarshi harakat qilmoqdamiz.

BUNI TAHLIL QILING

Biz tushkunlikka tushganimizda, biz biron bir muammoga qattiq bog’lanib qolamiz yoki cheksiz manik qat’iyat bilan boshimizda xuddi shu vaziyatni aylanib chiqamiz. Aksincha, doimiy “jon izlash” ga moyil bo’lgan odamlar tushkunlikka tushish ehtimoli ko’proq. Asosiysi, konstruktiv echimlar o’rniga analitik jarayon, “ruhni qidirish” bizni o’zimizni yo’q qilishga olib keladi.

Bunday fikrlash turi ruminatsiya deb ataladi. Yel universiteti (AQSh) professori Syuzan Nolen-Xeksema buni salbiy his-tuyg‘ular haqida doimiy va passiv fikrlash, depressiya va tashvish belgilariga e’tibor qaratish deb ta’rifladi.

Bu davlatda odamni qiynayotgan fikrlar “Men bularning barchasidan qachon qutulaman?” kabi savollarga asoslanadi. va diqqatni jamlay olmaslik, o’zini yomon his qilish haqidagi g’oyalar. Shunga ko’ra, bunday fikrlarning natijasi ruhiy tushkunlikdan qutulish emas, balki yanada chuqurroq botishdir.

Depressiyada biz o’zimizni va vaziyatni tushunishimiz, nima bo’layotganini tushunishimiz va fikrning kuchi bilan o’zimizni tortib olishimiz juda muhimdir.

2009 yilda “analitik fikrlash” gipotezasini ilgari surgan Pol Endryu va Anderson Tomson boshqacha fikrda. Olimlarning fikricha, depressiya bizning tahlil qilish qobiliyatimizga foyda keltiradi. Va fikrlashning o’zi odamga uning ahvolini tushunish va undan chiqish yo’lini topish uchun beriladi.

Depressiya paytida bizning tahliliy qobiliyatlarimiz o’ziga xos kuch bilan uyg’onadi degan taxmin, shubhasiz, asosli shubhalarni keltirib chiqarishi mumkin. O’z tajribamizga murojaat qiladigan bo’lsak, biz bunday naqshni eslay olmaymiz. Ammo bu imkoniyatni darhol bekor qilmasligi kerak. Axir, agar gipoteza to’g’ri bo’lsa, unda depressiyaga uchragan odamning o’zi bilan hayotni saqlaydigan dori bor.

“Analitik fikrlash” g’oyasi, shuningdek, sog’lom odamlardan va ruhiy tushkunlikka tushganlardan ma’lum bir lavozimga eng yaxshi nomzodni topish so’ralgan tajriba bilan qo’llab-quvvatlanadi. Tushkunlikka tushganlar uzoqroq qidirdi, chuqurroq qidirdi, ko’proq variantlarni ko’rib chiqdi, eng yaxshisini tanladi va ko’proq mukofot oldi.

O’z-o’zini to’ldirish yoki achinish bizni joyida qoldiradi, sababni izlash biz uchun qiyin kurash yo’lini ochadi.

Ammo bunday talqinning qonuniyligi haqidagi qizg’in bahslar to’xtovsiz davom etmoqda. Masalan, taniqli pozitiv psixolog va “Baxtning qanday” kitobi muallifi Sonya Lyubomirskiy tafakkurning yorqin tomonlarini ko’rmaydi. Va u “muammolarni hal qilish” va o’z-o’zini aks ettirish jarayonini depressiyadan chiqish yo’li deb hisoblaydi.

Lekin har ikkala tushunchaning tabiati bir xil – bu fikrlash, tahlil qilish, mulohaza yuritishdir. Depressiyada biz o’zimizni va vaziyatni tushunishimiz, nima bo’layotganini tushunishimiz va fikrning kuchi bilan o’zimizni tortib olishimiz juda muhimdir. Vaziyatni tahlil qilish kerak. Bizning ichki savollarimiz qanday bo’lishi kerak?

TO’G’RI SAVOL

Biz o’zimizga murojaat qiladigan fikrlarni ikki toifaga bo’lish mumkin. Birinchisi, bizni muammoga qaratadigan og’riqli, qayg’uli fikrlar. “Nega bu men bilan sodir bo’lmoqda?”, “Nega men?”, “Men bularning barchasiga loyiq bo’lish uchun nima qildim?”, “Nega men muammoni yengib chiqa olmayapman?”, “Nega menda muammolar bor, lekin boshqalar yo’qmi?” Bu savollar bizni duch kelayotgan to’siqlarga qaratadi, bizni kamchiliklarimizga diqqat bilan qarashga majbur qiladi va faqat depressiyani yomonlashtiradi.

Konstruktiv yechim uchun savolning o’zi konstruktiv bo’lishi kerak. Siz o’zingizning shaxsingizni tahlil qilishingiz va depressiya nima uchun boshlangani haqida o’ylashingiz kerak. Ushbu holatga olib kelgan aniq voqealar haqida o’ylab ko’ring, hozirgi paytda his-tuyg’ularingiz va his-tuyg’ularingiz haqida o’ylang.

Ko’pgina tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, ikkinchi guruh savollari uzoq muddatda depressiyani davolashda samaraliroqdir. Ular vaziyatni o’lchashga, yaxshilab o’ylab ko’rishga, sabablarni topishga va uzoq muddatda yechim topishga yordam beradi.

“Men nima noto’g’ri qilyapman?” emas, balki “Meni nima yomon his qildi?” O’z-o’zini oqlash yoki achinish bizni joyida qoldiradi, sababni izlash biz uchun qiyin kurash yo’lini ochadi. Ammo bu allaqachon depressiyaning yopishqoq holatidan chiqish harakati, uni engishga urinish bo’ladi.TEGISHLI MATERIALLAR