So’nggi paytlarda men rezyumelarimizda yozadigan fazilatlarimiz bilan yubiley (yoki xotira) nutqlarida va tostlarda eslatib o’tadigan fazilatlar o’rtasidagi farq haqida o’yladim. Rezyumeda biz mehnat bozoriga taqdim etadigan shaxsiy fazilatlarni qayd etamiz. Biz xayrlashuv nutqida eslab yuradigan fazilatlar muhimroqdir. Ular sizning kimligingizni, do’stlaringiz va yaqinlaringiz bilan qanday munosabatda ekanligingizni, jasur, mehribon, mas’uliyatli va izchil ekanligingizni ko’rsatadi.

Ko’pchilik, shu jumladan o’zim ham, bu fazilatlar, albatta, muhimroq deb aytishadi. Lekin men ko’pincha ular haqida o’ylaymanmi? Javob yo‘q.

Bu mavzu haqida o‘ylar ekanman, yahudiy mutafakkiri ravvin Yozef Soloveychikning 1965 yilda yozgan “Imonning yolg‘iz odami” kitobi yodimga tushdi. Soloveychik har bir insonning ikkita tomoni borligini aytdi, u ularni “Odam I” va “Odam II” deb ataydi.

Odam I – bizning xarakterimizning dunyoviy, shuhratparast tashqi tomoni. U qurmoqchi, yaratmoqchi, kompaniyalar topmoqchi, yangi narsa yaratmoqchi. Odam II bizning xarakterimizning kamtar tomoni. Odam II nafaqat yaxshilik qilishni, balki yaxshi bo’lishni, Xudoga, yaratilishga va imkoniyatlarimizga hurmat bilan yashashni xohlaydi. Odam I dunyoni zabt etishni xohlaydi. Odam II o’z da’vatini topib, dunyoga bo’ysunishni xohlaydi. Adam I muvaffaqiyatni qadrlaydi. Odam II ichki kuch va chidamlilikni qadrlaydi. Odam I ishlar qanday ishlashini so’raydi. Odam II nima uchun biz er yuzida yashayotganimizni so’raydi. Odam I ning shiori – “muvaffaqiyat”. Odam II ning shiori – “sevgi, qutqarish va qaytish”.

Soloveychik bizning xarakterimizning bu ikki tomoni adovatda ekanligiga ishondi. Biz tashqi muvaffaqiyat va ichki qiymat o’rtasidagi doimiy ziddiyat bilan yashaymiz. Va, menimcha, qiyinchilik shundaki, bu ikki tomonning mantiqi boshqacha. Tashqi mantiq iqtisodiy mantiqdir: kirish – chiqish, xavf – mukofot. Bizning xarakterimizning ichki tomoni axloqiy mantiq va ko’pincha teskari mantiq: olish uchun berish. Ichkarida kuchliroq bo’lish uchun tashqaridagi narsaga taslim bo’ling. O’zingiz xohlagan narsaga erishish istagini enging. O’zingizni ifoda etish uchun o’zingizni unutishingiz kerak. O’zingizni topish uchun o’zingizni yo’qotishingiz kerak.