Behruzbek Hamidov
1. FAOL BO’LISH QOBILIYATI
Bizning ibtidoiy jamiyatdagi uzoq ajdodlarimiz passiv hayot tarzini o’tkaza olmadilar – ular shunchaki omon qololmasdilar. Shu sababli, evolyutsiya tanamizni doimiy jismoniy va aqliy faoliyatga moslashtirdi – bu ikkalasi ham umumiy salomatligimiz uchun juda muhimdir.
“Chiqib olish”, izolyatsiya va passivlik ruhiy kasalliklarda (ayniqsa, depressiya) tez-tez uchraydigan alomatlardir. Har qanday faoliyat (tabiatda sayr qilish va piyoda yurish, ijtimoiylashuv, sport va ijodkorlik) o’z navbatida bu hodisalarga qarshi kurashishga, ijobiy his-tuyg’ularni boshdan kechirishga va o’ziga tortilmaslikka yordam beradi.
2. NEGATIVLIK BILAN KURASHISH QOBILIYATI
Bizning psixikamiz shunday tuzilganki, xavf-xatarlar va salbiy hodisalar bizning e’tiborimizni quvonchli va yoqimli hodisalardan ko’ra kuchliroq tortadi. Bu xavf-xatarlarga to’la dunyoda oqlandi va ota-bobolarimizga omon qolishga yordam berdi.
Shunga qaramay, sog’lom psixikaning to’g’ri ishlaydigan himoya mexanizmlari e’tiborni yoqimsiz fikrlardan quvonchli fikrlarga o’tkazishga yordam beradi. Masalan, hazil eng kuchli himoya vositalaridan biridir. Uning yordamida siz to’plangan salbiy his-tuyg’ularni yanada ijobiy va konstruktiv yo’nalishga yo’naltirishingiz mumkin.
Ehtiyotkorlik amaliyoti va meditatsiya ham foydali bo’lishi mumkin. Bu usullar bizning kayfiyatimizni buzadigan vaziyatlarga boshqacha qarashga va aslida hamma narsa unchalik yomon emasligini tushunishga imkon beradi.
3. YAQIN DO’STLARGA EGA BO’LISH
Kuchli ijtimoiy aloqalar yaxshi ruhiy salomatlik uchun mutlaqo zarur ekanligi ilmiy jihatdan isbotlangan. Aksincha, yolg’izlik turli ruhiy kasalliklarni rivojlanish xavfini sezilarli darajada oshiradi.
Albatta, biz boshqalar bilan ijobiy muloqot haqida gapiramiz. Ayni paytda, salbiy muloqot (tajovuz, bezorilik, masxara) bizning psixikamizga katta zarar etkazishi mumkin. Shuning uchun “zaharli” odamlardan qochish va bizni qo’llab-quvvatlaydigan va bizga quvonch baxsh etadiganlar bilan tez-tez aloqa qilish juda muhimdir.
4. HISSIYOTLARNI BOSHQARISH QOBILIYATI
Sizning hissiy holatingizni nazorat qilish qobiliyati ruhiy salomatlik uchun juda muhimdir. Ko’pgina ruhiy kasalliklarda (depressiya, tashvish, maniya, psixoz) his-tuyg’ularni va fikrlashni nazorat qilish qobiliyati buziladi.
Sog’lom hissiy tartibga solish bizga qiyinchiliklarni engishga yordam beradi. Shu bilan birga, istalmagan his-tuyg’ularni bostirishga harakat qilib, haddan oshmaslik yoki haqiqatdan uzoqlashmaslik kerak.
5.ASOSIY PSIXIK FUNKSIYALARNING TO`G`RI ISHLASHI
Ijroiya funktsiyalari, ijtimoiy fikrlash va motivatsion jarayonlar – bu insonning asosiy aqliy funktsiyalari bizning ruhiy salomatligimiz uchun juda muhimdir. Miyamizning ijro etuvchi funktsiyalari diqqat, o’z-o’zini tashkil qilish, rejalashtirish va ko’p vazifalarni bajarish uchun javobgardir.
Ijtimoiy fikrlash bizga boshqa odamlarning his-tuyg’ularini yuz ifodalari va tana tili bilan aniqlashga, ularning harakatlarini tushunishga va munosabatlardagi rolimizni to’g’ri tushunishga imkon beradi.
Motivatsiya turli ko’rinishlarda namoyon bo’lishi mumkin – bilim yoki o’z-o’zini takomillashtirish istagi, yangi do’stlar yoki sheriklar izlash. Bu aqliy funktsiyalarning barchasini u yoki bu darajada rivojlantirish va o’rgatish mumkin.
Izzattillo Islomov
