Biz ma’lum bir tuyg’uni boshdan kechirganimizda, u boshqa narsalar qatori tana belgilari orqali ham ifodalanadi. Eng oddiy va eng aniq misol – ko’z yoshlari. Bizning tanamiz bu suyuqlikni kuchli quvonch, qayg’u, xafagarchilik yoki og’riq hissiyotlariga javoban ishlab chiqaradi.

Tananing his-tuyg’ularga nisbatan kamroq dramatik munosabati – bu kuchlanishdir. Misol uchun, odam qo’rqib ketganda, u boshini yelkasiga tortadi. Xuddi shunday, stressga javoban, tos bo’shlig’i mushaklari kuchayadi va qorin bo’shlig’i diafragmasi tortiladi. Va bunday keskinlikning yuzlab navlari bor. Ulardan ba’zilari universaldir, ba’zilari qat’iy individualdir, chunki hamma ham, aytaylik, tashvishlanayotganda oyog’ini silkitmaydi.

Keling, bunday tuyg’uni giper-mas’uliyat – bizning davrimizning ofati deb hisoblaylik. Ajablanarlisi shundaki, u erkaklar va ayollarda boshqacha namoyon bo’ladi.

MAS’ULIYATNING ERKAK VA AYOL TURLARI

Ehtimol, do’stingiz yoki hamkasbingiz butun oila uning yelkasida yotibdi, deb shikoyat qilganini eshitgansiz. Bu ibora biron bir sababga ko’ra ishlatiladi. Qizlar, ko’proq hissiy mavjudotlar sifatida, ko’pincha haddan tashqari mas’uliyatni tashvish bilan bog’lashadi: biri ikkinchisining fonida rivojlanadi va vaqt o’tishi bilan hal qilish juda qiyin bo’lgan chigalga aylanadi.

Ushbu turdagi hissiy taranglik bo’yin va elkalarda juda haqiqiy mushaklar kuchlanishiga olib keladi. Shu sababli, bir vaqtning o’zida bolalarni tarbiyalaydigan, yaqinlarining sog’lig’iga g’amxo’rlik qiladigan, bir nechta ishda ishlaydigan yoki kompaniyada rahbarlik lavozimini egallagan mas’uliyatli ayollarning bo’yni ko’pincha keskinlik ostida bo’ladi. Ushbu fonda ular surunkali bosh og’rig’ini ham rivojlanishi mumkin.

Erkaklarda mas’uliyat hissi umuman tashvish bilan emas, balki tajovuzkorlik bilan – “itarish”, isbotlash, o’zini tutish istagi bilan bog’liq. Ushbu hissiy fon pastki orqa qismining sog’lig’iga ta’sir qiluvchi torako-abdominal diafragmaning kuchlanishi orqali amalga oshiriladi.

Ma’lum bo’lishicha, ayollarda mas’uliyat bilan bog’liq stress tufayli ko’pincha bo’yin, erkaklarda esa pastki orqa qismi azoblanadi. Bundan tashqari, agar vaziyat surunkali kursga ega bo’lsa, ya’ni odam muntazam ravishda stressli holatda bo’lsa, u holda umurtqa pog’onasining bu qismlarida intervertebral disklarning protrusionlari va churralari shakllana boshlaydi.