damlar bir-birlarini bezovta qilish uchun katta imkoniyatlarga ega. Bu tanishlarga (oila a’zolari, hamkasblar, qo’shnilar) va hatto begonalarga ham boradi. Psixologik ta’qibning ayrim turlari, jumladan, qo’pol so’zlar, nojo’ya so’zlar, noaniq takliflar, tajovuzkor e’tibor, shubhali hazillar, haqoratli harakatlar, hatto tahdid va shantaj – “ta’qib” deb ataladi.

BEZORILIK VA UNING “QARINDOSHLARI”

Ta’qibga yaqin tushunchalar boshqa odamlarga nisbatan zararli harakatlarni ham anglatadi:

• bezorilik,
• mobbing (xodimni ishdan bo‘shatishga majburlash),
• suiiste’mol qilish (bezorilik, jabrlanuvchining qaram holatidan foydalangan holda zo’ravonlik),
• gaslighting (jabrlanuvchini o‘zining munosibligiga shubha qiladigan psixologik manipulyatsiya),
• hazil (telefon bezoriligi).

Ushbu “qarindoshlar” ning qaysi biri eng katta yoki eng kichigi ekanligini aytish qiyin, ammo har biri “zararkunandalar” safida o’z o’rnini egalladi.

Shunday qilib, telefon provokatsiyalari toifasidan prank hazillar va amaliy hazillar formatidagi sevimli mashhur o’yin-kulgiga aylandi. Ijtimoiy tarmoqlar ko’plab videolar bilan to’ldirilgan, ularda tanishlar va notanishlarning turli darajadagi hazillarga bo’lgan munosabati – begunohlardan tortib ajoyib chidamlilik talab qiladiganlargacha. Va agar ta’qib qilishda xususiyatlardan biri anonimlik bo’lsa, zulm haqiqatini yashirsa, hazilda – bu reklama, yoqtirish va qarashlar uchun ov.

Keng ma’noda, ta’qib qilish har doim insonning shaxsiy chegaralarini buzadigan bezovta qiluvchi ta’sirdir. Bu ko’pincha jinsiy xarakterga ega bo’lsa ham, har qanday bezovtalanishni o’z ichiga oladi.

TA’QIB QILISH MAQSADI QANDAY HIS QILADI?

Xo’rlash, psixologik bosim, chalkashlik, tashvish – bezovtalanganlar uchun bu tajribalar uzoq vaqt davomida kayfiyatni buzadi, psixologik farovonlikka tahdid soladi va hayot sifatini pasaytiradi.

Bugungi kunda mamlakatimizda bezorilik mavzusi bo’yicha aniq jamoatchilik pozitsiyasi mavjud emas. Jabrlangan tomonning idrokida hali ham istehzoli ohang mavjud, jabrlanuvchini ayblash (jabrlanganlarni ayblash). Kerakli profilaktika va himoya choralarini ishlab chiqishga chaqiriqlar esa erkaklarning ayollarga e’tiborini ko’rsatishda hujum va cheklovlar sifatida qabul qilinadi. Va ba’zida ular hatto munosabatlarga tahdid sifatida qabul qilinadi.

Tegishli yutuqlar va nomaqbul xatti-harakatlar o’rtasidagi chegarani topishga urinish qurbonlarning ko’pchiligi ayollar ekanligi bilan murakkablashadi, ya’ni feministik kun tartibida muhokamadan qochib bo’lmaydi (bu ham noaniq tasavvurlarni keltirib chiqarishi mumkin). Shu bilan birga, ta’qib qilish jinsga xos emas. Erkaklar ham, ayollar ham unga bo’ysunadilar.