Biz salbiy his-tuyg’ular asirligida yashaymiz

Qanchalik tez-tez arzimas narsa, arzimas narsa, eng ahamiyatsiz sabab “qizil tugma” ga aylanishi mumkin, bu bizda boshimizdagi qorong’u fikrlarni behuda aylantirish reaktsiyasini qo’zg’atadi. Va ularning ayanchli doirasidan chiqib ketish, hatto nisbatan gullab-yashnagan davrda ham qiyin bo’lib chiqadi, inqirozli davrlarda ham.

“Konferentsiyada muvaffaqiyatsizlikka uchraganimdan keyin bir necha kun o’zim uchun joy topa olmadim”, deb eslaydi 36 yoshli Karina. “Men har soniyada xayolimda yurardim: qanday qilib birdan sarosimaga tushib qoldim, qanday qilib tushunarsiz tarzda g’o’ldiradim. Ular mening ustimdan kulishgandir! Yoki bundan ham yomoni – ular pushaymon bo’lishdi! Bundan keyin qanday yashash kerak? Balki ketishim kerakdir? Bu xayollardan bir necha kun qutulishning iloji bo‘lmadi!”. Ha, bu haqiqatan ham og’riqli.

Cheksiz izlanish bizning energiyamizni bostiradi, bizni irodamizdan mahrum qiladi va Karina misolida bo’lgani kabi, og’riqli o’tkir tajribalar bilan birga bo’lishi mumkin. Va ba’zida – yopishqoq, yopishqoq tuyg’u ohangdorlik, yolg’izlik, noaniqlik. Bular o’tmish, sodir bo’lgan va o’zgartirib bo’lmaydigan narsalar yoki kelajak haqida yaxshi narsa va’da qilmaydigan fikrlar bo’lishi mumkin. Biz ularni o’zimizga qarata olamiz (“men iste’dodsizman”, “hech narsaga yaramaydi”, “men bardosh berolmayman”, “men yolg’iz qolaman”), boshqa odamlarga (“ruhsiz, yolg’on, bevafo”) va umuman butun dunyoda (“dushman, begona, befarq, adolatsiz”).

ULAR BIZNI UYQUDAN MAHRUM QILADI

Eng yoqimsizi shundaki, biz bu ruhiy tartibsizlik oldida o’zimizni nochor his qilamiz, go’yo u bizni boshqaryapti va shu daqiqalarda biz o’zimizga xo’jayin bo’lishni to’xtatamiz. Ayniqsa, kechalari, og’riqli fikrlar bizni uyqudan mahrum qilganda qiyin. Uyqusizlikdan charchab, biz ularga qarshi ayniqsa himoyasiz bo’lamiz. Ertasi kuni ertalab bizni nima qiynaganini ba’zan so’z bilan ifodalay olmaymiz.

Uyqusizlikka olib keladigan yomon fikrlarni “chaynash”, iroda kuchi bilan to’xtatib bo’lmaydi

Kognitiv psixoterapevt Yakov Kochetkov: “Kechasi miya yarim korteksining ta’siri zaiflashadi va subkortikal tuzilmalar faollashadi, ular bilan salbiy tajribalar fiziologik bog’liqdir”. “Shuning uchun yomon narsalar haqidagi fikrlar shakllanmagan, noaniq tasvirlar shaklida birinchi o’ringa chiqadi.” Psixoanalist Ketrin Audibert uyqusizlikka olib keladigan yomon fikrlarni “chaynash” ni iroda kuchi bilan to’xtatib bo’lmasligini aniqlaydi. Bunday takrorlash zarurati nima uchun paydo bo’lganligini aniqlash kerak. Va uni “o’chirish” yo’lini toping.

24 yoshli Evgeniya 6 yoshdan 12 yoshgacha jiddiy uyqu buzilishlariga duchor bo’lgan. Har kecha u obsesif fikrlar bilan qiynalardi. “Kechasi men qorong’uda ko’zlarimni ochib yotardim, menga juda uyatli bo’lib tuyulgan va hech kimga aytolmaydigan narsalarni eshitishdan qo’rqardim.” Uning ota-onasi hamma narsani sinab ko’rdi: tungi chiroqlar, qora pardalar, uyqu bo’yicha mutaxassis bilan maslahatlashish – hech narsa yordam bermadi. Evgeniya yoz oqshomlarining birida u juda yaxshi ko’rgan xolasi bilan dacha zinasida o’tirganini eslaydi.