Izzattillo IslomovAQSh senatorlarining 2013-2021 yillar oralig‘ida o‘z lavozimini egallagan tvitlari tahlili shuni ko‘rsatdiki, “ochko‘zlik aloqasi” deb ataladigan o‘ziga xos aloqa omili ularning ma’qullanishi va ijtimoiy media platformasiga kirishini bashorat qiladi. Ko’proq ochko’zlikdan foydalangan demokrat senatorlar bir xil aloqa usulidan foydalangan respublikachi senatorlarga qaraganda ko’proq ma’qullash va retvitlarga ega bo’lishdi
Siyosat odatda juda raqobatbardosh ish sohasidir. Siyosiy hokimiyat erkin va adolatli saylovlarda qo’lga kiritilgan va yo’qolgan mamlakatlarda siyosatchilar ko’pchilikni qo’lga kiritish uchun har bir ovozga muhtoj. Ba’zan ovozlar sonidagi juda kichik farqlar saylovda kim g’alaba qozonishini va kim yutqazishini aniqlaydi. So’nggi yillarda Twitter kabi ijtimoiy media platformalari siyosiy kampaniyada birinchi o’ringa ko’tarildi. G’alaba qozonish va tarafdorlarini saqlab qolish uchun siyosatchilar o’z tarafdorlari qadrlaydigan va o’zlarining ijtimoiy doiralari bilan baham ko’rishga tayyor bo’ladigan kontentni joylashtirishga undaydilar.
Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, nutqning muayyan usullari odamlarni ijtimoiy tarmoqlarda siyosiy narsalarni qo’llab-quvvatlash va baham ko’rish imkoniyatini oshiradi. Siz rozi bo’lmagan guruhlar haqida gapiradigan tildan foydalanish, kuchli his-tuyg’ularni qo’llash va salbiy his-tuyg’ularni eslatish – bularning barchasi kontentni ko’proq baham ko’rish imkonini beradi.
Tadqiqot muallifi Erik J. Merkadante va uning hamkasblari ochko’zlikni muhokama qiladigan aloqalar ijtimoiy media foydalanuvchilarini ham ularni baham ko’rishga undashi mumkin, deb taxmin qilishdi. Ochko’zlik – bu “ko’proq narsaga ega bo’lish istagi va hech qachon etarli emasligidan norozilik”. Faylasuflar orasida ochko’zlik jamiyat uchun foydali yoki yomonmi degan munozaralar uzoq vaqtdan beri davom etayotgan bo’lsa-da, tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, ochko’zlik resurslarni qo’lga kiritish uchun axloqiy bo’lmagan xatti-harakatlar bilan bog’liq va ko’pincha yomon moliyaviy natijalarga olib keladi. Ochko’zlik ham odatda jamoatchilik tomonidan salbiy baholanadi. Shu bois ham tamagirlikning salbiy oqibatlarini muhokama qiladigan siyosatchilarni jamoatchilik ma’qullashi mumkin.
Tadqiqotchilar ochko’zlikning yangi tavsiflovchi lug’atini ishlab chiqdilar – ochko’zlik haqida gapirganda odatda ishlatiladigan so’zlar ro’yxati. (Ushbu lug’atni bu yerda topishingiz mumkin .) Ular 2013-2021 yillar oralig’ida chop etilgan AQSh senatorlarining tvitlarida ochko’zlik so’zini aniqlash uchun ochko’zlikni tavsiflovchi lug’atdan foydalanganlar. O’quv materialiga 140 senatorning 861 104 ta posti kiritilgan.
Tadqiqotchilar senatorlar o‘z tvitlarida ochko‘zlik ro‘yxatidagi so‘zlarni qanchalik tez-tez ishlatganliklarini, har bir tvit uchun ham, o‘rtacha hisobda har bir senator uchun ham tekshirib ko‘rishdi. Keyin ular ushbu so’zlarsiz tvitlar bilan solishtirganda, bu tvitlarning yoqtirishlar va retvitlar bo’yicha qandayligini ko’rib chiqdilar. Shuningdek, ular ochko’z so’zlardan foydalangan holda tvitlarning ta’sirini har bir senatorning tvitlarining o’rtacha ta’siri bilan solishtirdilar, bu farqlar faqat ba’zi senatorlar mashhurroq bo’lgani uchun emasligiga ishonch hosil qilishdi.
Natijalar shuni ko’rsatdiki, ochko’zlik so’zini ishlatgan tvitlar ushbu so’zlarni ishlatmaganlarga qaraganda ko’proq layk va retvit olishadi. Ushbu so’zlarni tez-tez ishlatgan senatorlar odatda ko’proq yoqtirishlar va retvitlarni olishdi. Senatorlar ochko’z so’zlarni ishlatganda, ular ijobiy so’zlarni kamroq ishlatgan va salbiy so’zlarni ishlatgan. Ochko’zlik so’zlari bo’lgan tvitlar, odatda, bu so’zlarsiz tvitlarga qaraganda salbiyroq edi. Bu ham demokrat, ham respublikachi senatorlar uchun to’g’ri edi.
Misol uchun, ma’lumotlar to’plamidagi eng ko’p retvit qilingan tvitlardan biri Merilend shtatidan demokrat senator Van Xollenning 2022 yilgi posti bo’lib, unda: “Yomon xabar. Ishchilar, oilalar va kichik + o’rta biznesga yordam berishda bizga qo’shilishni xohlashlarini aytishganidan so’ng, Trump va MakKonnell to’liq burilish qilishdi. Ular shunchaki yirik korporativ sheriklarini boshqalar hisobidan qutqarishni xohlashadi. Qabul qilib bo‘lmas.”
Tadqiqotchilar tvitlarda ochko‘z so‘zlardan foydalanish ta’siri demokratlar va respublikachi senatorlar uchun boshqacha ekanligini aniqladilar. Har ikki guruhning ochko‘z so‘zlar bilan yozilgan tvitlari ko‘proq layk va retvitlarga ega bo‘lsa-da, demokratlar uchun bu ancha kuchliroq bo‘ldi. Bundan tashqari, demokratlar ochko’z so’zlarni ishlatib, o’zlari rozi bo’lmagan guruhlar haqida gapirganda, ularning tvitlari retvit qilish ehtimoli ko’proq edi. Ochko’z so’zlar va qarama-qarshi guruhlarni eslatish o’rtasidagi bu bog’liqlik respublikachi senatorlar uchun unchalik kuchli ko’rinmadi.
“Bizning tadqiqotimiz shuni ko’rsatadiki, tvitlarda ochko’zlikni ta’kidlash ijtimoiy tarmoqlarda AQSh senatorlari tomonidan siyosiy xabarlarning kuchayishi va ma’qullanishining kuchayishi bilan bog’liq va bu assotsiatsiya a) siyosiy, axloqiy va hissiy asoslardan qat’iy nazar sodir bo’ladi, b) partiyalar qatorida paydo bo’ladi. , va c) demokratlar uchun, ayniqsa, siyosiy raqiblarga hujum qilish uchun foydalanilganda foydalidir”, deb xulosa qildi tadqiqot mualliflari.
Tadqiqot siyosiy muloqotning muhim jihatiga oydinlik kiritadi. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, u faqat Twitter va faqat AQSh senatorlariga e’tibor qaratgan. Agar tahlillarga boshqa ijtimoiy tarmoqlar va boshqa turdagi siyosiy arboblar yoki turli mamlakatlarning postlari kiritilgan bo‘lsa, natijalar bir xil bo‘lmasligi mumkin.
Behruzbek Hamidov
