Behruzbek Hamidov
Asketizm nima?
Bu zavq olishdan ixtiyoriy ravishda voz kechish va ma’lum maqsadlarga erishishni istamaslik mavjud bo’lgan xatti-harakatlar tamoyillari to’plami. Asketizmni tanlagan kishi ixtiyoriy ravishda voz kechadi:
- jismoniy zavq va oilaviy hayot;
- oziq-ovqatning katta xilma-xilligi;
- moliyaviy farovonlik;
- har qanday spirtli ichimliklar;
- qimmat mulk;
- zamonaviy texnologiya;
- o’yin-kulgi.
Nitsshe asketizm faqat biror narsani rad etish emas, deb ta’kidladi. Shu tariqa so‘zlagan faylasuf bu atamaning asl ta’rifiga qaytdi va bu, eng avvalo, o‘z-o‘zini nazorat qilishni anglatadi. U asketizm tarafdori bo’lmaganiga qaramay, u bu yo’nalish tufayli odam o’tmishda ov va dushmanlik instinktlarini qoldirib, rivojlanib borishini tushunadi. Nitsshe insonni inson qiladigan narsaning o’z xohish-istaklarini bostirish masalasi ekanligini tan oladi.
Shunday qilib, Nitsshening fikriga ko’ra, asketizm – bu odamning tashqi qiyofasini saqlab qolgan holda, o’zini iloji boricha ushlab turadigan yo’nalish. Faylasufning fikricha, zohidlik potentsialga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi, biroq ayni paytda insonning hokimiyatga erishishga intilishiga yordam beradi. Nitsshe falsafasi inson mavjudligining mohiyatini ochishga yordam berdi.
Asketizmning foydalari
Ko’pchilik hali ham astsetizmga shubha bilan qarashadi, ammo uning bir qator afzalliklari bor:
- Ma’naviy o’sishni rag’batlantiradi va “men”ingizni imkon qadar ko’proq bilishga yordam beradi.
- Astsetikni manipulyatsiya qilish juda qiyin, chunki u moddiy tomonga e’tibor bermaydi. Bunday odamlar faqat o’zlarining mohiyatini hisobga olishadi.
- Asketizm bo’sh resurslarni oshiradi. Oddiy odamlar doimo pul, yangi kiyim, smartfonlar ortidan yuradilar. Zohidga bu kerak emas, chunki u bularning barchasini iste’molchisi emas, balki o’zining ichki “men”iga e’tibor berishga harakat qiladi.
- Asketizm odamlarga hayotda kim ekanligini tushunishga yordam beradi. Asketizm bilan bog’liq bo’lmagan shaxslar har doim bunday savollardan qochishga harakat qilishadi.
- Asketizm odamga qul bo’lishga emas, balki yaratuvchiga aylanishga yordam beradi. Inson o’z tanasi va ongini o’zgartirishi, shuningdek, ish joyini o’zgartirishi va ijodga vaqt ajratishi mumkin.
- Asketlar arzimas narsalardan xursand bo’lishadi, chunki ular materialga e’tibor bermaydilar.
- Asketlar to’liq fikrlash erkinligiga ega, chunki ularning miyasi iste’mol bilan tiqilib qolmaydi va xarajatlar minimaldir.
Axborotni o’rganishga biroz chuqurroq kirib, o’zini asketizmga duchor qilgan har bir kishi yangi narsalarni kashf eta oladi. Ba’zilar uzoq vaqt davomida ular bilan birga bo’lgan kasalliklardan xalos bo’lishadi. Ko’pincha bunday kasalliklar psixosomatikdir. Bundan tashqari, asketizmning foydalari hatto ilmiy jihatdan isbotlangan. Hammasi baxt gormonlari bilan bog’liq. Neyrotransmitter dopamin tanadagi zavq darajasi uchun javobgardir, bu ko’pincha chegaraga ko’tarilishi kerak. Asketizm tananing o’zi baxt gormonlarini ishlab chiqarishni o’rganishiga olib keladi. Inson ruhiy taraqqiyot orqali moddiy hayotdan zavq oladi.
Izzattillo Islomov
