Izzattillo Islomov
Sinov intellektning rivojlanishini tashxislash vositasi sifatida 1905 yilda Frantsiya Ta’lim vazirligi tomonidan taklif qilingan. Hammasi 1904 yildan beri ta’lim vaziri Binetga oddiy dangasa bolalar va u yoki bu tug’ma nuqsoni tufayli oddiy maktabda o’qiy olmaydigan bolalarni ajratish mumkin bo’lgan metodologiyani ishlab chiqishni buyurganligi bilan boshlandi.
Tadqiqotchi turli yoshdagi bolalarda xotira, e’tibor, fikrlashni faol o’rgangan turli xil tajribalar seriyasini o’tkazdi. Barcha topshiriqlar bir qator oldindan belgilangan mezonlar bo’yicha tekshirildi, bu har bir bolaning aqliy rivojlanish darajasini baholash imkonini berdi.
1905 yilda birinchi universal test ishlab chiqildi, ammo keyinchalik turli yoshdagi bolalar uchun mo’ljallangan boshqa testlar paydo bo’ldi.
Saymon va Binet bajarilgan test topshiriqlari asosida “aqliy yosh” deb atalmishni aniqladilar. Ikkala professor ham aql darajasi mashg’ulotlarga bog’liq emasligiga va faqat genetik omillarga bog’liqligiga amin edi.
6 yoshli bola 4 ta vazifani bajarishi kerak edi. Kattaroq bola kamida 6 ta vazifani bajarishi kerak edi. Agar bola katta yoshdagilarga mo’ljallangan vazifalarni bajargan bo’lsa, unda uning yosh ko’rsatkichlariga yana bir necha oy qo’shildi. Har bir haddan tashqari bajarilgan vazifa ularga yana bir aqliy oy qo’shishi mumkin.
Keyinchalik Binet-Simon testidan olingan intellektual ko’rsatkichlar kattalarning kognitiv qobiliyatlarini baholash uchun ham qo’llanila boshlandi. Bundan tashqari, Stenford universiteti xodimlari Binet shkalasining ikkinchi nashrini o’tkazdilar. O’lchov bir qator o’zgarishlarga duch keldi, shuning uchun u Stenford-Binet shkalasi deb nomlandi.
Uning ikkita asosiy farqi bor edi:
- Intelligence quotient (IQ) joriy etildi
- Bundan tashqari, shkalaga “statistik me’yor” tushunchasi qo’shildi.
Bugungi kunga kelib, Stenford-Binet testi 2,5 yoshdan 18 yoshgacha bo’lgan bolalarni tekshirish qo’llaniladi
Behruzbek Hamidov
