Bu haqda qanday yozishingizni tasavvur qila olmayman. Bu juda qiyin!” – Psixoterapevt Inna Xamitova menga o’lim va u bilan qanday bog’liqligi haqida gaplashish uchun uchrashganimizni aytdi. Va bunga javoban ichimda nimadir to’pga aylanganini his qildim. Quyoshga ham, o‘limga ham tik qarab bo‘lmaydi, dedi La Roshfuko o‘zining “Maksimlar” kitobida. Tahririyat topshirig‘i katta tashvish uyg‘otgan bo‘lsa ajab emas: men uzoq vaqt davomida nafaqat gapirishdan, balki o‘lim haqida, davolab bo‘lmaydigan kasalliklar, odamlar qurbon bo‘lishiga olib kelgan ofatlar haqida o‘ylashdan ham qochdim.

Ko’pchilik buni qiladi – eng yaxshi holatda, biz ramziy ma’noda og’ir bemorni operatsiya qilish yoki hospisni qo’llab-quvvatlash uchun pul yuborish orqali o’limni to’laymiz va keyin o’zimiz uchun mavzuni yopamiz. Psixologiya so’rovi shuni ko’rsatdiki, bizning 57% imiz bu haqda kamdan-kam o’ylashadi. Va hatto eng jasurlar ham qo’rquvdan ozod emas. Psixoterapevt Irvin Yalom “Quyoshga tikilish” asarida “Tirik hech kim bu qora soyadan qochib qutula olmaydi”, deb yozadi. O’limdan qo’rqmasdan hayot.” Ammo bu bizni juda qo’rqitsa, unda bu haqda gapirish kerakmi?

BOLALAR SAVOLLARI

O’lim mavzusida ko’plab paradokslar mavjud. Yangi hayotning boshlanishi ham oxirigacha bo’lgan birinchi qadamdir. Uning muqarrarligini anglash bizning hayotimizni ma’nodan mahrum qilishi kerak, ammo bu bizni sevish, orzu qilish va quvonishimizga to’sqinlik qilmaydi. Savol shundaki, biz bu qarama-qarshiliklarni qanday hal qilishimiz yoki hech bo’lmaganda tushunishimiz kerak. Ko’pincha bizning fikrlarimiz taslim bo’ladi.

Analitik terapiya asoschisi Karl Gustav Yung “Zamonimiz ruhi muammolari” asarida “Bizda har doim bir nechta mos iboralar mavjud bo’lib, ular bilan biz ba’zan boshqalarni qaytarishga tayyormiz”, deb yozgan edi. ,” “Inson hayoti abadiy emas.” “”. Tegishli klişeni hayot chizig’i sifatida ishlatib, biz o’lmas kabi yashaymiz.

O’limga bo’lgan munosabatimizning kelib chiqishi bolalik tajribasida yotadi

“Juda erta yoshda bola vaqt yoki sabab-oqibat munosabatlari haqida tasavvurga ega emas va tabiiyki, o’lim qo’rquvi yo’q”, deb tushuntiradi Inna Xamitova. “Ammo to’rt yoshida u yaqinlaridan biri vafot etganini tushunishi mumkin. Garchi u bu abadiy ketishini tushunmasa ham.”

Ayni paytda ota-onalarning o’zini qanday tutishi juda muhim, deydi psixoterapevt. Misol uchun, ko’p kattalar bolalarni qo’rqitmaslik uchun dafn marosimiga olib bormaydi … va behuda. Darhaqiqat, kattalar qo’rqishadi va ular o’z qo’rquvini beixtiyor bolaga etkazishadi, unga o’limga bo’lgan munosabatini bildiradilar.

Ushbu mavzuni o’chirish bolalarga xuddi shunday ta’sir qiladi. Bola xabarni o’qiydi: biz bu haqda gapirmaymiz, bu juda qo’rqinchli. Bu o’limga og’riqli, nevrotik munosabatni keltirib chiqarishi mumkin. Aksincha, agar oila ba’zi marosimlarni kuzatsa, masalan, tug’ilgan kunida marhum buvisini eslash, bu bolalarga qo’rquvni engishga yordam beradi.

Avvaliga bolalar ota-onalari va boshqa yaqinlarining o’limidan qo’rqishadi. Bola o’zining o’limi haqida ham biladi, lekin u buni keyinroq – o’smirlik davriga yaqinroq tushunadi. “O’smirlarda o’limga qiziqish ortib bormoqda”, – deydi Inna Xamitova. “Ular uchun bu o‘zini anglash, chegaralarini his qilish, tirikligini his qilish yo‘lidir. Va ayni paytda signalni o’chirishning bir usuli. Ular o’zlarini isbotlaganga o’xshaydi: men qo’rqmayman, o’lim mening singlimdir.”

Yillar o’tib, bu qo’rquv yoshlarning asosiy hayotiy vazifalari: kasbni o’zlashtirish, oila qurish oldida chekinmoqda. “Ammo o’ttiz yil o’tgach… o’rta yoshdagi inqiroz boshlanadi va o’lim qo’rquvi bizni yangi kuch bilan uradi”, deb eslatadi Irvin Yalom. — Hayot cho‘qqisiga ko‘tarilib, oldimizda turgan yo‘lga qaraymiz va endi bu yo‘l yuqoriga emas, pastga, quyosh botishiga, g‘oyib bo‘lishga olib borishini tushunamiz. Shu paytdan boshlab o’lim haqidagi tashvish bizni tark etmaydi.”

O’LIM SAN’AT OB’EKTI SIFATIDA

Dunyodagi har qanday san’at muzeyida tajribasiz tashrif buyuruvchi (ayniqsa, bola) shahidlik, zo’ravonlik va o’limning hamma joyda mavjudligini hayratda qoldiradi. Cho’mdiruvchi Yahyoning laganda takrorlangan va doimo qo’rqinchli boshini ko’rib chiqing.

Zamonaviy san’at ham abadiy syujetni o’rganadi va bizni o’lim jarayonini tom ma’noda sinab ko’rishga majbur qiladi. Parijda, Luvrda, O’limning birinchi salonida mehmon ko’rgazmadagi tobutlardan birida yotib, kelajak uchun mos nusxani tanlashi mumkin edi. 2013 yilda Moskva Manejida “O’lim haqida o’ylash” ko’rgazmasi bo’lib o’tdi, undan so’ng “Mening eng muhim chamadonim” badiiy loyihasi bo’lib o’tdi, uning ishtirokchilaridan “so’nggi sayohat” uchun yuklarni yig’ish so’ralgan. Kimdir unga o’yinchoqlar qo’ydi, kimdir ochiq noutbuk, o’z kompozitsiyasining manifestini …

Xayoliy o’lim hayot va uning asosiy qadriyatlari haqida o’ylash uchun sabab bo’ladi. San’atshunoslar buni yangi tendentsiya sifatida ko’rishadi: o’lim haqida gapirish tabusini engishga urinish. Garchi bu yengishning faqat zamonaviy shakllari haqida gapirish to‘g‘riroq bo‘lardi – axir, san’at din bilan bir qatorda bizni hamisha o‘limning yuziga qarashga, uzoqqa qaramaslikka chorlab kelgan. Bu bizda xuddi shunday vaziyatda boshdan kechirishimiz mumkin bo’lgan his-tuyg’ularni uyg’otadi, – deydi Inna Xamitova. “Biz uchun bu mavzuga tegish va yashash, uni xavfsiz tarzda qayta ishlash usulidir.”