Birlamchi sotsializatsiya

Ijtimoiylashuv tug’ilish paytidan boshlanadi. Oila bolaning biologik ehtiyojlarini qondirish va xavfsizlik hissi bilan ta’minlaydi. Chaqaloq gapira boshlaganda, uning kognitiv faolligi ortadi. U asta-sekin ehtiyojlarni qondirish, masalan, o’zi ovqatlanish yoki kiyinish imkonini beradigan narsalarni boshqarish ko’nikmalariga ega bo’ladi. Ushbu ko’nikmalarni egallash vaqt o’tishi bilan cho’ziladi. Shu bilan birga, bola buni oqlaydigan qoidalarni o’rganadi va bu harakatlarni amalga oshirishning boshqa usuli yo’q.

Biroq, birlamchi sotsializatsiyaning asosiy vazifasi ijtimoiy muhit bilan munosabatlarga kirish usullarini belgilaydigan qoidalar va me’yorlarni o’zlashtirishdir. Boshqacha qilib aytganda, bola ijtimoiy rollarning asosiy to’plamini o’rganadi: o’g’il yoki qiz, uka yoki opa-singil, nabira yoki nabira.

Birlamchi sotsializatsiya jarayoni ko’plab ijtimoiy omillarga bog’liq:

• oilaning ichki tuzilishi va uslubi;
• oilaning ijtimoiy-iqtisodiy holati;
• oiladagi madaniy an’analar.

Birlamchi sotsializatsiya muammosiz keyingi bosqichga o’tadi, bu ikkilamchi sotsializatsiya, bola umumiy ijtimoiy qoidalar mavjudligini aniqlaganida.

Ikkilamchi sotsializatsiya

Ikkilamchi sotsializatsiya – bu birlamchi sotsializatsiyadan o’tgan katta yoshdagi bolalarda boshlanadigan va balog’at yoshida davom etadigan jarayon. Oilada ma’lum ko’nikmalarga ega bo’lgan bola yangi bosqichga, yangi o’ziga xos muhitga, masalan, maktabga, kollejga, universitetga va keyinchalik ishlashga o’tadi.

Ushbu ijtimoiylashuv davrida inson o’z jamiyatining ushbu madaniyatga mos keladigan qoidalari va xatti-harakatlarini o’rganadi, muammolarni engish qobiliyatiga ega bo’ladi, ongli tanlov qilishni o’rganadi. Bu kasbiylashuv va jamiyat hayotining ma’lum bir qismida o’z rolini tanlash vaqti.