Behruzbek Hamidov
Psixologiyada aqliy qobiliyatsizlik kabi buzilish ma’lum. U bolalar va kattalarda hissiy soha va aqliy faoliyatning buzilishi shaklida o’zini namoyon qilishi mumkin. Bunday odamlarning jamiyat hayotiga moslashishi juda qiyin. Ammo, agar bu kasallik o’z vaqtida aniqlansa, unda jiddiy oqibatlardan qochish mumkin.
Labil psixika tushunchasi
Labillik ta’rifi asab va mushak to’qimalarida haddan tashqari qo’zg’alishni nazarda tutadi. Agar biz labillik va uning aqliy faoliyatga ta’siri haqida gapiradigan bo’lsak, unda shuni aytishimiz mumkinki, insonning fikrlari doimo biridan ikkinchisiga o’tib boradi, bu uning diqqatini bir masalaga qaratishiga to’sqinlik qiladi. Bunday shaxslar uzluksiz gaplasha oladilar, iboralar esa mantiqiy zanjirga ega emas. Ba’zi hollarda asossiz kulgi paydo bo’lishi mumkin.
Labile odamlar juda ta’sirchan, hissiyotli, ta’sirchan, lekin tez-tez kayfiyat o’zgarishi tufayli ular uzoq vaqt tushkunlikka tushmaydi. Temperament turiga ko’ra ular ko’proq xolerikdir.
Labil odamlarning xususiyatlari
Yuqorida aytib o’tilganidek, bunday odamlarning asosiy ajralib turadigan xususiyati hissiy jihatdan beqaror holatdir. Har qanday kichik salbiy hodisa inson ruhiyatida ta’sirchan iz qoldirishi mumkin. Biroq, ular mehribonlik va sezgirlik kabi ijobiy fazilatlarga ega. Ushbu turdagi shaxs har doim boshqalar bilan munosabatlarni saqlab qolishdan xursand bo’ladi va maqtovni yaxshi ko’radi.
Salbiy xususiyatlarni haddan tashqari ta’sirchanlik va tanqidga kuchli moyillik bilan bog’lash mumkin. Bunday odamlar bir zumda yomon ob-havo tufayli kayfiyatlarini buzishi va ularga aytilgan iltifotdan bir zumda ko’tarilishi mumkin.
Alomatlar
Turli yoshdagi labillik belgilari boshqacha bo’lishi mumkin. Ularni bolalik va o’smirlik davrida ko’rish juda muhimdir. Asosiy alomatlarga quyidagilar kiradi:
- Yosh bolalar juda ko’p e’tibor talab qiladilar va agar ular xohlagan narsaga erisha olmasalar, tantrums va tana tirnash xususiyati keltirishi mumkin. Tez-tez kayfiyat o’zgarishiga, ta’sirchanlikni oshirishga, zaif qat’iyatga e’tibor berish kerak.
- O’smirlar impulsivlik, g’azabning portlashi, tushkunlik va tajovuzkorlik bilan ajralib turadi.
- Kattalar ham tajovuzkorlik, doimiy kayfiyat o’zgarishi, ta’sirchanlikni boshdan kechirishi mumkin.
Labillik sabablari
Ko’pincha labillik boshqa kasalliklar fonida o’zini namoyon qilishi mumkin:
- virusli va bakterial kasalliklar;
- miyadagi neoplazmalar;
- ruhiy kasalliklar;
- travmatik miya shikastlanishi;
- endokrin tizim kasalliklari.
Bunday kasallik tez-tez stresslar yoki ba’zi travmatik vaziyatlar tufayli ham paydo bo’lishi mumkin.
Tashxis va davolash
Tashxis paytida birinchi qadam labillikning rivojlanishiga turtki bo’lgan asosiy sababni aniqlashdir. Bemor terapevt, endokrinolog, psixiatr, shuningdek, kardiolog va nevropatolog tomonidan tekshirilishi kerak. Shifokorlar suhbat o’tkazadilar va kuzatadilar, shundan so’ng ular tashxis qo’yishni taklif qilishadi.
Davolash paytida psixiatr bemorga ichki nizolarni engishga va o’zini o’zi boshqarishni rivojlantirishga yordam beradigan individual psixoterapiyani qo’llashi mumkin. Boshqa bir mutaxassis giyohvand moddalarni iste’mol qilishni, guruh terapiyasini buyurishi va yaqinlaringiz bilan suhbat o’tkazishi, ularga odam bilan qanday munosabatda bo’lish kerakligini tushunishi mumkin.
