Izzattillo Islomov
Bolalar dunyoga ochiq, stereotiplar va naqshlarsiz qarashadi. Bolalarning qiziquvchanligi boy tasavvurga ega bo’lib, ularga butun hikoyalarni o’ylab topishga va tanish narsalardan foydalanishning yangi usullarini ixtiro qilishga imkon beradi. Ular buni o’yin sifatida ishlatishadi, lekin bu g’oyalar yanada ko’proq narsaga aylanishi mumkin – fan va texnologiyaga jiddiy hissa. Siz faqat energiyani to’g’ri yo’naltirishingiz kerak.
Kognitiv jarayonlarning rivojlanishi faoliyatda sodir bo’ladi va shu bilan birga bizning qobiliyatlarimiz shakllanadi. Boshqa barcha narsalar teng bo’lsa, bir bola o’z iste’dodini rivojlantiradi, ikkinchisi esa tengdoshlari orasida ajralib turmaydi, chunki har biri yangi ko’nikmalarni boshqacha qo’llaydi. Bunda kattalar tomonidan rag’batlantirish muhim rol o’ynaydi. Agar bola dizayn yoki vizual qobiliyatlarni namoyon qilsa va uning vakolati bo’lgan kattalar bu faoliyatni rag’batlantirmasa, u qiziqishni yo’qotadi. Bolalarda ijodiy fikrlashni qanday rivojlantirish mumkin va u nima uchun foydali bo’lishi mumkin?
Ijodkorlik va fikrlash
Ijodiy fikrlash san’atga qiziqishning namoyon bo’lishi emas, balki oddiy narsalarga boshqacha qarash qobiliyatidir. Voyaga etganlar uchun bu kundalik yoki ish muammolarini hal qilishda foydalidir, shuningdek, hayotingizni soddalashtirish va resurslarni to’g’ri taqsimlash imkonini beradi. Bunday fikrlash turi ta’lim darajasi va faoliyat turidan qat’i nazar, har qanday yoshda rivojlanishi mumkin. Ammo har qanday qobiliyat kabi, uni bolalikdan rivojlantirish osonroq, shunda u asta-sekin odat bo’lib qoladi.
Maktabgacha yoshdagi har qanday o’quv o’yinlari butun ko’nikma va ko’nikmalarni o’rgatishga qaratilgan. Ijodiy fikrlashni rivojlantirish uchun birinchi qadam – bu tasavvurni rivojlantirish. Uning yangi narsalarni o’ylab topish istagini rag’batlantiring, shuningdek, bunga hissa qo’shing – birgalikda turli xil faoliyatni o’rganing: chizish, modellashtirish, loyihalash, hikoyalar ixtiro qilish.
Maktab o’quvchilari ilmiy fanlar bilan tanishadilar va qoidalar va formulalar bilan cheklangan o’quv dasturini chuqurroq o’rganadilar. Bu vaqtda ijodiy ruhni yo’qotish oson, shuning uchun qo’shimcha mashqlar yordam beradi. Masalan, aqliy hujum texnikasi tasavvurga erkinlik beradi va fikrlash jarayonini rag’batlantiradi. U hatto kundalik yoki faraziy vazifalarni bajarish uchun ham ishlatilishi mumkin. Oddiy muammoni o’ylab ko’ring – aytaylik, xonani qanday tezroq tozalash kerak – va bolangizga ma’lum vaqt ichida iloji boricha ko’proq variantni taklif qilishiga imkon bering. Bu hatto eng aql bovar qilmaydigan g’oyalar bo’lsin – uning tasavvurini cheklamang va barcha takliflarni yozing. Shundan so’ng, har bir variantni birgalikda ko’rib chiqing. Bunday mashqlarni muntazam ravishda bajarish turli muammolarni hal qilishning yangi, samaraliroq usullarini izlash odatini rivojlantiradi.
Nazariya va amaliyot
Asrlar davomida odamlar doimo yangi yondashuvlarni qidirdilar. Bu vaqt ichida ijodiy fikrlashni rag’batlantiradigan ko’plab texnikalar to’plangan. Masalan, aqliy hujum usulining o’zi aniq tasvirlangan amaliyotlardan biridir.
Behruzbek Hamidov
