Majburiyat hissi qanday tug’iladi?

Ota-onalar o’g’il yoki qiz ba’zi narsalarni qilmasligi yoki o’zini qandaydir me’yorga muvofiq tutishi kerakligini aytganida, burch tuyg’usi bizni erta yoshdan boshlab his qila boshlaydi. Keyin maktab o’qituvchilari bunday ta’limda faol ishtirok etadilar, ular sizni bajarilmagan topshiriq uchun har tomonlama jazolaydilar va past baholar sizga shunchaki yuk bo’lib tushadi. Talabaning oldida darhol uy vazifasini bajarish va uni o’qituvchiga etkazish vazifasi turadi, chunki talaba qilish kerak. Voyaga etganda, inson o’z oilasi va jamiyat oldidan moliyaviy qarzdor bo’ladi.

Majburiyatlarga bo’lgan bunday talab va doimiy “qarz”da bo’lish osonlikcha depressiyaga olib kelishi mumkin. Shuningdek, ko‘pchilik armiya yoki oliy o‘quv yurtini tugatgandan so‘ng doimiy talabchan ota-ona va o‘qituvchilardan uzoqda to‘laqonli hayot kechira olishini o‘ylab, illyuziya olamida yashaydi. Biroq, universitetni tugatgandan so’ng, yana bir davr boshlanadi, bu ham o’z tuzoqlariga ega va tunnel oxiridagi yorug’lik shunchaki yolg’ondir. Bunday xatti-harakatlar va fikrlar mas’uliyat hissi yuqori bo’lgan odamlarga xosdir.

Yaralar, tartibsizlik va qullik

Agar siz mas’uliyat hissi yuqori bo’lgan odamlardan bo’lsangiz, kelajagingiz haqida o’ylashingiz kerak, bu eng qizg’in bo’lmasligi mumkin. Psixologlarning fikriga ko’ra, doimiy bosim va mas’uliyat hissini uyg’otish insonning o’ziga bo’lgan hurmatini yo’qotishiga olib keladi.

Keyingi qadam, tanqiddan qochish uchun o’zingiz va boshqalar uchun bahona topishdir. Bunday odamlar uchun pushaymonlik o’limga o’xshaydi. Vazifa tuyg’usi yuqori bo’lgan odamlar boshqalarni juda yaxshi qabul qilishadi. Shu munosabat bilan, inson shunchaki o’z ongining garoviga aylanadi. Ko’pincha manipulyatorlar burch tuyg’usi yuqori bo’lgan odamlarning nochorligidan foydalanadilar, ular juda dolzarb bo’lmagan eng aniq narsalarni ko’rsatadilar. Masalan: “Menga eshikni o’rnating, siz o’rnatuvchisiz, bundan tashqari, do’stim”. Bunday bahs sizni do’stingiz haqida va o’z xohishingizga qarshi davom ettiradi.

Doimiy tajribali burch tuyg’usining jiddiy oqibati – yomon sog’liq, bosh og’rig’i va hatto tushkunlik. Psixologlarning fikriga ko’ra, odam o’ziga ishonchsizlik yoki o’zini past baholagani uchun bunday holatda bo’lishi mumkin.

Majburiyat hissi bilan qanday kurashish kerak?

Har yili bu muammo yanada dolzarb bo’lib bormoqda. Uni hal qilish uchun Amsterdam hukumati yoshlarga moliyaviy yordam berishga va ularning bank qarzlarini to‘lashga qaror qildi. E’tiborlisi, 2015-yildan beri banklar va oliy o‘quv yurtlaridagi qarzlar qor to‘pi kabi sezilarli darajada oshgan.

18 yoshdan 35 yoshgacha bo’lgan juda ko’p sonli yoshlarning banklarda 10 ming yevrodan ortiq qarzlari bor. Universitet talabalari esa o’qishlarida sezilarli darajada orqada qola boshladilar. Burch hissi odamlarning hayotini sezilarli darajada zaharlaydi va hayotdan norozilikka olib keladi. Va bu doimiy depressiya, sog’liq muammolari, shuningdek, boshqalar bilan buzilgan munosabatlar paydo bo’ladigan biror narsaga intilishni istamaslikka yordam beradi.

Davlat xususiy banklardan qarzlarni sotib oladi va ularni munitsipallarga o’tkazadi, shu bilan birga xususiy banklarga ma’lum miqdorni to’laydi, buning natijasida ular manfaatdor tomonlardir. Bundan tashqari, qarzdorga eskisini qoplash uchun boshqa kredit beriladi. Balki, bu yondashuv tufayli mamlakatdagi ijtimoiy ahvol yaxshilanadi.

Ruslar orasida burch tuyg’usiga qarshi kurash

Bunday yordam xorijda amalga oshirilayotganiga qaramay, MDH davlatlarida bu turdagi yordam hali qo‘llanilmaydi. Depressiv holatdan chiqish va doimiy burch tuyg’usini his qilmaslik uchun o’zingiz ustida ishlashingiz kerak. Psixolog quyidagi printsiplarga amal qilishni tavsiya qiladi:

1. O’zingizning ongingiz va dunyoni idrok etishingiz bilan yaxshi ishlashingiz kerak. Sizning harakatlaringizni baholashda muhim nuqta – bu boshqalarning bahosi degan fikrdan xalos bo’lishingiz va o’zingizni hurmat qilishingiz begonalarga va ularning qarashlariga bog’liq emas degan fikrga amal qilishingiz kerak.
2. Hayotdagi asosiy qadriyatlaringiz haqida qaror qabul qiling. Agar siz doimiy kariyerist bo’lsangiz, siz oilaviy qadriyatlarga e’tibor qaratmasligingiz kerak, balki ishga ko’proq e’tibor qaratishingiz kerak.
3. Sizdan biror narsa so’ralganda va siz buni qilishni xohlamasangiz, o’zingizni noqulay holatga olib kelishingiz shart emas, bu sizga faqat noqulaylik keltiradi. Siz odamlarni xafa qilishdan qo’rqmasdan rad qilishni va birinchi navbatda o’zingizning qulayligingiz haqida o’ylashni o’rganishingiz kerak.