ozgan odam bilan o‘z asarini o‘ylaydigan va yaratadigan daho odam o‘rtasida to‘liq o‘xshashlik borligiga shubha yo‘q”.

Ajoyib narsalarni yaratish orqali ijodkorlar odatdagidan tashqariga chiqadilar. Bu tanganing esa ikki tomoni bor: bir tomondan, ijodiy daho, ikkinchi tomondan, egasining chidab bo‘lmas iztiroblari. Vinsent Van Gog, Mixail Vrubel, Edvard Munch jiddiy psixiatrik tashxis qo’ygan rassomlardir. Yozuvchilar Frans Kafka, Nikolay Gogol va Edgar Po turli xil depressiv kasalliklardan aziyat chekdilar. Rejissor Lars Von Trier intervyularida tez-tez og’ir ruhiy holati haqida gapirdi.

Bu buzilishlari haqida rasman ma’lum bo’lgan rassomlarning (keng ma’noda) kichik ro’yxati. Ko’pincha ruhiy kasalliklarga moyil bo’lgan odamlar ushbu holatni ko’rsatishga imkon beradigan kasblarni tanlashadi. Aktyorlar, shoirlar, dizaynerlar tushunarli va aqldan ozish yoqasida ijod qilishadi. 

Masalan, Gogol “Do’stlar bilan yozishmalardan tanlangan parchalar” nashr etilgandan keyin jamoatchilik tomonidan aqldan ozgan deb e’lon qilindi.

Doim uydirma xastaliklardan aziyat chekkan yozuvchi o‘quvchiga e’tirof etib, eng shaxsiy gapini aytib o‘tadi: “Men o‘zimning o‘zim eshitgan edimki, ruhiy holatim shu qadar g‘alati bo‘lib qolganki, buni dunyoning birortasiga ham aniq ayta olmadim. Buni faqat letargik uyquda bo’lgan odamning holati bilan solishtirish mumkin».

Gogolning o’limidan ikki asr oldin va keyin psixiatrlar unga turli xil tashxis qo’yishdi: davriy depressiv psixoz, paranoyya, psixopatiya. O’lik ruhlar muallifi tez-tez xorijga sayohat qilish orqali o’z kasalliklari bilan kurashdi va u erda hujumlarni qog’ozdagi so’zlarga ijodiy aylantirdi.