Izzattillo Islomov
Neyrobiolog Rebekka Brachman o’rnatilgan paradigmani o’zgartirishga qaror qildi. Bu yillar davomida u va uning hamkasblari tabiiy stressga chidamli tizimimizni mustahkamlash orqali ruhiy kasalliklar rivojlanishining oldini oladigan profilaktika majmuasini ishlab chiqdilar.
Agar olimlar muvaffaqiyatga erishsa, ular nafaqat bemorlarni shikastlanishning salbiy ta’siriga qarshi “emlash”, balki depressiya tarqalishini ham to’xtatishlari mumkin.
SICHQONCHA STRESS QARSHISIDA
“Depressiya va stress uchun tabletka” yaratish g’oyasi Braxmanga tasodifan keldi: u yangi tez ta’sir qiluvchi antidepressantni sinab ko’rishni boshlashdan oldin muntazam tayyorgarlik ishlarini olib bordi.
“Men preparat eksperimental sichqonchaning holatiga ta’sir qilmasligiga – uning muvofiqlashtirish va xotirasiga putur yetkazmasligiga ishonch hosil qilish uchun dastlabki sinovni o‘tkazdim. Kutilganidek, doimiy ta’sir yo’q edi. Bir muncha vaqt o’tgach, preparat tanadan olib tashlanganida, men yana o’sha sichqonchani ishlatdim, ammo stress bilan bog’liq boshqa tajribada.
Ma’lum bo’lishicha, stress sichqonchaga ta’sir qilmagan – u xuddi shunday baxtli va xushmuomala bo’lib qoldi
“Va bu stressor odatda depressiya rivojlanishiga sabab bo’lishiga qaramay! Avvaliga men bu ishlamayapti deb o’yladim, ammo keyingi tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, u o’sha sichqonchadan tashqari hamma uchun ishlagan. U hayot (va men) uni kutib turgan qiyinchiliklarga qarshi immunitetni shakllantirganga o’xshaydi.
Aynan o’sha paytda Braxman, ehtimol, har qanday boshqa virus kabi, stressga qarshi “emlash” ishlab chiqish mumkin deb o’ylay boshladi. U yangi dori-darmonlarni yunoncha alexo so’zidan “himoya qilish” degan ma’noni anglatuvchi “alexigents” deb atadi.
Behruzbek Hamidov
