Desotsializatsiya va resosializatsiya nima?

Qayta ijtimoiylashtirish kimga kerak?

Ressosializatsiya desotsializatsiya natijasidir. Salbiy qarashlar va qadriyatlar ijobiy bilan almashtiriladi va yoshlar ularni tezroq o’zlashtiradilar.

Ikkilamchi sotsializatsiya ajralmas hisoblanadi:

• sudlangan;
• mayda jinoyatchilar;
• uzoq davom etgan kasallik tufayli jamiyatdan ajratilgan odamlar;
• giyohvandlik va alkogolizmdan aziyat chekadigan;
• jiddiy psixologik travmadan omon qolganlar – falokatlar, harbiy harakatlar.

Qayta ijtimoiylashuv ham holat o’zgarganda boshlanadi. Masalan, universitetga borish. Desotsializatsiya odatiy kundaliklardan voz kechish, ota-onalarni maktabga chaqirish, o’qituvchi stulidagi tugmalar va o’quvchi hayotining boshqa tarkibiy qismlaridan iborat. Universitetga o’tish xulq-atvor va o’zaro munosabatlarning yangi normalarini ishlab chiqish bilan bog’liq – yotoqxonadagi mahalla, muayyan fanni qayta o’qish, o’qish va mehnatni uyg’unlashtirish bo’yicha savollarni mustaqil hal qilish.

Qayta ijtimoiylashtirish qanday amalga oshiriladi?

Ikkilamchi sotsializatsiya hayot davomida sodir bo’ladi. De-sotsializatsiyaning birinchi davrlarini oilada allaqachon bolalikdan kuzatish mumkin. Biroq, agar uydagi mikroiqlim qulay bo’lsa, resocialization juda aniq bo’lmaydi, chunki bolaga rol modellarini tubdan o’zgartirish kerak emas. Istisno – bu noto’g’ri oilalarda o’sgan yoki ota-onasining ajralishini boshdan kechirayotgan bolalar.

Birinchi aniq resosializatsiya ta’lim bilan bog’liq. Uning sifati o’qituvchilarning malakasiga, ularning mas’uliyatiga, o’quv jarayoni sodir bo’lgan sharoitlarga va boshqa ko’plab omillarga bog’liq. Ijtimoiylashuvning boshqa bosqichlari nikoh, bolalar tug’ilishi, faoliyat turining o’zgarishi (qayta profillash) bilan bog’liq.

Qayta sotsializatsiyani kim targ’ib qiladi?

Tabiiy qayta sotsializatsiya holatlaridan tashqari, insonning antisosial rivojlanish yo’lini egallashi bilan bog’liq tsikllar ham mavjud.

Bunday vaziyatda ijtimoiy nazoratni amalga oshiruvchi institutlar ijobiy ustki tuzilmalarni tiklashga yordam beradi. Bu jarayonda xulq-atvorning buzg’unchi normalari yo’q qilinadi va ijobiy me’yorlar singdiriladi.

Qayta ijtimoiylashtirish jarayonida quyidagilar ishtirok etadi:

• ota-onalar;
• o’qituvchilar;
• psixologlar;
• jazo koloniyalari;
• ta’lim va mehnat muassasalari.

Muntazam sotsializatsiya kampaniyalari ijobiy xulq-atvor normalarini tiklashga yordam beradigan shaxsning erkinligini cheklamasdan amalga oshiriladi. Shaxsning ijtimoiy xavfli qilmishlari bundan mustasno.