Deviant – o’zini qabul qilib bo’lmaydigan tarzda tutadigan odam. Ko’pincha bunday xatti-harakatlar mutaxassislar, masalan, psixologlar yoki psixiatrlar tomonidan tuzatishni talab qiladi. Deviant boshqalarga zarar etkazishi mumkin bo’lgan holatlar mavjud, shuning uchun u psixiatriya klinikasiga yuboriladi. Bunday odamlarning faoliyati psixiatr, politsiya va narkologlar yordamida tartibga solinadi.

Burilish turlari

Bunday og’ish har qanday yoshdagi odamni bosib olishi mumkin, ammo bolalar va o’smirlar buni ko’pincha boshdan kechirishadi. Qiyin bola doimiy nazoratni talab qiladi.

Deviant xatti-harakatlar turiga qarab farq qiladi va bunday xatti-harakatga olib keladigan sabablar juda boshqacha bo’lishi mumkin. Olimlar bunday odamlarning xatti-harakatlarini tuzatishning bir qator shakllarini aniqladilar:

1. Ijtimoiy yondashuv xulq-atvorni atrof-muhit uchun xavfli deb hisoblashni o’z ichiga oladi.
2. Gender gender rollari buzilganda qo’llaniladi.
3. Psixologik yondashuv, agar shaxsning shaxsiy ziddiyatlari, shuningdek, to’liq tanazzul va o’z-o’zini yo’q qilish bo’lsa, qo’llaniladi.
4. Yosh turi, agar shaxsning harakatlari uning haqiqiy yoshiga to’g’ri kelmasa, qabul qilinadi.
5. Xulq-atvor ruhiy kasalliklarni ko’rsatishi mumkin bo’lgan hollarda psixiatrik yondashuv ko’rib chiqiladi.
6. Kasbiy korporativ axloqning so’zsiz qoidalari va me’yorlariga qarshi norozilik bildiruvchi shaxs bilan ishlashni anglatadi.
7. Etnomadaniy – ma’lum bir jamiyatdagi noto’g’ri xatti-harakatlar.

Yoshlar orasida deviant xulq-atvor turli submadaniyatlarga bo’lgan ishtiyoqni va ekstremal sportga bo’lgan muhabbatni keltirib chiqaradi. O’smirlarning deviant xulq-atvori quyidagilar bilan tavsiflanadi:

• spirtli ichimliklar va giyohvand moddalarga qaramlik;
• chekish;
• o’z joniga qasd qilish tendentsiyalari;
• o’ziga zarar etkazish istagi;
• uydan chiqib ketish;
• o’g’irlik;
• so’kish so’zlardan foydalanish;
• g’ayrioddiy ko’rinish.

Deviant xatti-harakatlarning sabablari

Bola va kattalar psixikasini deviant xulq-atvorga olib keladigan bir qator sabablar mavjud:

• Ijtimoiy irodaviy, axloqiy, ma’naviy sohaning buzilishini anglatadi. Bu noto’g’ri tarbiya belgisi bo’lishi mumkin. Ko’pincha o’smirlar bu harakatning to’g’riligini tushunmasdan, kattalarning xatti-harakatlarini nusxalashni boshlaydilar.
• Psixologik ijtimoiy bilan bevosita bog’liq bo’lib, idrokning buzilishi bilan tavsiflanadi.
• Biologik sabab deganda xarakter, temperament va asab tizimiga bevosita ta’sir qiluvchi organik tabiatdagi kasalliklar tushuniladi.

Burilish belgilari