Izzattillo Islomov
Birinchi navbatda, ushbu turdagi terapiya hissiy beqarorlik va o’z-o’zidan bardosh bera olmaydigan juda kuchli tajribalardan aziyat chekadigan bemorlarga mo’ljallangan. Bu ko’pincha bipolyar va chegaradagi shaxsiyat buzilishlarida, shuningdek, travmadan keyingi stress buzilishi, depressiya va boshqalarda uchraydi.
Terapevt bilan ishlash jarayonida bemorlar o’zlarining odatiy salbiy fikrlash shakllaridan xabardor bo’lib, ularni asta-sekin o’zgartira boshlaydilar. DBT terapevtining maqsadi odamga o’z his-tuyg’ulari va tajribalarini samarali boshqarishga yordam beradigan to’rtta asosiy ko’nikmalarni o’rgatishdir. Shu bilan birga, boshqa ko’plab usullardan farqli o’laroq, DBTda terapevtlar bemorni tanqid qilishdan va uning tajribasini qadrsizlantirishdan, uni iloji boricha qabul qilish va qo’llab-quvvatlashdan qochishga harakat qilishadi.
DBT TERAPEVTI BEMORGA QANDAY KO’NIKMALARNI O’RGATADI?
Ehtiyotkorlik
Ogohlik – bu “bu erda va hozir” bo’lish, atrofimizda sodir bo’layotgan voqealardan to’liq xabardor bo’lish, tashqi narsalar, o’tmish yoki kelajak haqidagi fikrlar bilan chalg’imaslik qobiliyatidir. Bu mahorat “poydevor” deb hisoblanadi. Faqatogohliknio‘rgangan holdagina bemorlar keyingi bosqichlarga o‘tishlari mumkin.
Ehtiyotkorlik bizga yuzaga keladigan har qanday tajribani, ular qanchalik kuchli bo’lishidan qat’i nazar, qabul qilish va toqat qilish imkonini beradi. Ehtiyotkorlikning asosiy printsipi – hukm yoki hukmsiz qabul qilishdir.
Ehtiyotkorlik amaliyoti an’anaviy meditatsiya amaliyotlariga asoslanadi, ammo DBT doirasida aql-idrok hech qanday diniy yoki mistik tamoyillar bilan bog’liq emas.
Asta-sekin, bemor paydo bo’lgan tajribalar qanchalik kuchli va chidab bo’lmas ko’rinishidan qat’i nazar, har qanday vaziyatni qabul qilishni o’rganadi. Ehtiyotkorlik texnikasi bizning fikrimizni ongli ravishda sekinlashtirishga imkon beradi va vaziyatimiz qanchalik og’ir bo’lishidan qat’i nazar, atrofimizdagi barcha ijobiy narsalarni sezishni o’rganadi.
Shaxsiy muloqotda samaradorlik
Terapevt mijozga samarali muloqot usullarini o’rgatishni boshlaydi, keyin mijoz diqqatni jamlash amaliyotida etarlicha malakaga ega bo’ladi. Bu ko’nikmalar suhbatdoshga o’z nuqtai nazarimizni aniq va xotirjam tushuntirishga, unga samimiy qiziqish va hurmat ko’rsatishga yordam beradi. Va shuningdek – har qanday kelishmovchiliklarga adekvat munosabatda bo’ling va o’z manfaatlarini himoya qilgan holda va o’zingizni hurmat qilgan holda nizolarning kuchayishiga yo’l qo’ymang.
Stressga qarshilik
Stressga chidamlilikni rivojlantirish uchun bemor o’zgarishlarni qabul qilishni o’rganishi kerak (va ular bu yoki boshqa tarzda muqarrar). Terapevt mijozga radikal qabul qilish deb ataladigan printsipni taklif qilishi mumkin. Ushbu tamoyilga amal qilish orqali biz hayotda ham quvonchli, ham salbiy holatlarga muqarrar ravishda duch kelishimizni tan olamiz va har qanday natijani hukm qilmasdan qabul qilishni o’rganamiz. Bunda bizga ongli idrok etishning allaqachon rivojlangan mahorati yordam beradi.
Ish jarayonida terapevt Stressga qarshi 4 ta asosiy taktikani ham tahlil qiladi, bunda bemor keskin vaziyatlarda murojaat qilishi mumkin:
Birinchi navbatda, ushbu turdagi terapiya hissiy beqarorlik va o’z-o’zidan bardosh bera olmaydigan juda kuchli tajribalardan aziyat chekadigan bemorlarga mo’ljallangan. Bu ko’pincha bipolyar va chegaradagi shaxsiyat buzilishlarida, shuningdek, travmadan keyingi stress buzilishi, depressiya va boshqalarda uchraydi.
Terapevt bilan ishlash jarayonida bemorlar o’zlarining odatiy salbiy fikrlash shakllaridan xabardor bo’lib, ularni asta-sekin o’zgartira boshlaydilar. DBT terapevtining maqsadi odamga o’z his-tuyg’ulari va tajribalarini samarali boshqarishga yordam beradigan to’rtta asosiy ko’nikmalarni o’rgatishdir. Shu bilan birga, boshqa ko’plab usullardan farqli o’laroq, DBTda terapevtlar bemorni tanqid qilishdan va uning tajribasini qadrsizlantirishdan, uni iloji boricha qabul qilish va qo’llab-quvvatlashdan qochishga harakat qilishadi.
DBT TERAPEVTI BEMORGA QANDAY KO’NIKMALARNI O’RGATADI?
Ehtiyotkorlik
Ogohlik – bu “bu erda va hozir” bo’lish, atrofimizda sodir bo’layotgan voqealardan to’liq xabardor bo’lish, tashqi narsalar, o’tmish yoki kelajak haqidagi fikrlar bilan chalg’imaslik qobiliyatidir. Bu mahorat “poydevor” deb hisoblanadi. Faqatogohliknio‘rgangan holdagina bemorlar keyingi bosqichlarga o‘tishlari mumkin.
Ehtiyotkorlik bizga yuzaga keladigan har qanday tajribani, ular qanchalik kuchli bo’lishidan qat’i nazar, qabul qilish va toqat qilish imkonini beradi. Ehtiyotkorlikning asosiy printsipi – hukm yoki hukmsiz qabul qilishdir.
Ehtiyotkorlik amaliyoti an’anaviy meditatsiya amaliyotlariga asoslanadi, ammo DBT doirasida aql-idrok hech qanday diniy yoki mistik tamoyillar bilan bog’liq emas.
Asta-sekin, bemor paydo bo’lgan tajribalar qanchalik kuchli va chidab bo’lmas ko’rinishidan qat’i nazar, har qanday vaziyatni qabul qilishni o’rganadi. Ehtiyotkorlik texnikasi bizning fikrimizni ongli ravishda sekinlashtirishga imkon beradi va vaziyatimiz qanchalik og’ir bo’lishidan qat’i nazar, atrofimizdagi barcha ijobiy narsalarni sezishni o’rganadi.
Shaxsiy muloqotda samaradorlik
Terapevt mijozga samarali muloqot usullarini o’rgatishni boshlaydi, keyin mijoz diqqatni jamlash amaliyotida etarlicha malakaga ega bo’ladi. Bu ko’nikmalar suhbatdoshga o’z nuqtai nazarimizni aniq va xotirjam tushuntirishga, unga samimiy qiziqish va hurmat ko’rsatishga yordam beradi. Va shuningdek – har qanday kelishmovchiliklarga adekvat munosabatda bo’ling va o’z manfaatlarini himoya qilgan holda va o’zingizni hurmat qilgan holda nizolarning kuchayishiga yo’l qo’ymang.
Stressga qarshilik
Stressga chidamlilikni rivojlantirish uchun bemor o’zgarishlarni qabul qilishni o’rganishi kerak (va ular bu yoki boshqa tarzda muqarrar). Terapevt mijozga radikal qabul qilish deb ataladigan printsipni taklif qilishi mumkin. Ushbu tamoyilga amal qilish orqali biz hayotda ham quvonchli, ham salbiy holatlarga muqarrar ravishda duch kelishimizni tan olamiz va har qanday natijani hukm qilmasdan qabul qilishni o’rganamiz. Bunda bizga ongli idrok etishning allaqachon rivojlangan mahorati yordam beradi.
Ish jarayonida terapevt Stressga qarshi 4 ta asosiy taktikani ham tahlil qiladi, bunda bemor keskin vaziyatlarda murojaat qilishi mumkin:
Behruzbek Hamidov
