Behruzbek Hamidov
| Efes Geraklitining bilim tizimida noaniqlikning roli |
Xulosa: maqolada dunyoning uzluksiz shakllanishi g’oyasi Gestalt terapiyasida qanday qo’llanilishi va u qanday foydali bo’lishi mumkinligi ko’rib chiqiladi.
Ishning dolzarbligi hozirgi madaniyatdan kelib chiqadi, unda kognitiv bilish hissiyotni bostiradi, bu esa odamni idni qo’llab-quvvatlashni yo’qotishiga olib keladi.
Maqolaning asosiy g’oyasi: his-tuyg’ularga murojaat qilish ratsionallikning zaruriy qismidir
Maqsad: Geraklitning dunyoning o’zgaruvchanligi, ravonligi haqidagi g’oyasi aloqa va xabardorlik darajasini oshirish uchun qanday qo’llanilishini ochib berish. Heraklitning tabiiy falsafasi va gestalt terapiyasi o’rtasidagi umumiylikni ko’rsating.
Ishning amaliy ahamiyati shundaki, oqim g’oyasi his-tuyg’ularga, his-tuyg’ularga, his-tuyg’ularga murojaat qiladi va atrof-muhit bilan aloqani rag’batlantiradi.
Geraklitning tabiiy falsafasi noaniqlik doirasi atrofida qurilgan qiziq bir tizimni taqdim etadi. Dunyodagi hamma narsa, Geraklitning fikriga ko’ra, mavjud bo’lgan hamma narsa shakllanishga, o’zgarishga:
Hamma narsa bo’ladi va oqadi va barqaror hech narsa yo’q, Har kuni yangi quyosh bor [1, p. 156, b. 158].
Bu, birinchi navbatda, uning harakatsiz, o’zgarmas dunyo haqidagi g’oyalari bilan Parmenidga qarama-qarshi qo’yadi [2 p. 176]. Parmenid tomonidan taqdim etilgan dunyo Geraklit nuqtai nazaridan o’lik bo’lib chiqadi:
Tinchlik va harakatsizlik murdalarning <xususiyatlari>dir [1, b. 156].
Doimiy o’zgarib turadigan tabiat tartibsiz yashamaydi, o’z rivojlanishida u ma’lum davrlardan o’tadi:
Katta yil <ikki olov o’rtasidagi> 10800 (18000) yil davom etadi [1, p. 99].
Dunyoning rivojlanishida ma’lum qonuniyatlar mavjud:
Yerning olovi o’lim bilan yashaydi,
havo olov va o’lim bilan tirik,
suv tirik, havo o’lim,
yer <o’lim bilan yashaydi> suv [1, p. 169].
Noaniq, doimiy o’zgaruvchan dunyo o’z rivojlanishida qat’iy qonunlarga bo’ysunadi:
Tabiatan Quyoshning o’zi bo’lsin
inson oyog’ining o’lchami
lekin u o’z chegaralarini buzmaydi;
va agar u hajmidan oshsa,
Mana uning g’azablari, Haqiqatning sirdoshlari,
darhol topadi [1, p. 156].
Doimiy o’zgaruvchan dunyo tushunchasi bilimga bitta asosiy cheklovni qo’yadi: hech narsani bir marta va butunlay bilib bo’lmaydi. Yoki Geraklit so’zlari bilan:
Biz ikkalamiz bir xil oqimlarga kiramiz va kirmaymiz, <bir xil oqimlarda> biz bormiz va yo’qmiz: nomlar qoladi, lekin suvlar oqadi [1, p. 165].
Oquvchanlik g’oyasi bizni dunyo haqidagi tasavvurimizni doimiy ravishda idrok etishga va to’g’rilashga undaydi. Terapiyaga 20 marta kelgan mijoz, ularning har biri o’zgacha ko’rinishga ega bo’lgan, ehtimol o’zi ham sezmagan. Terapevt sifatida men ham har bir uchrashuvda bir xil emas edim. Chunki dunyo o’zgarmoqda, biz o’zimizning yoki boshqalarning tajribasiga to’liq tayanolmaymiz. Agar siz hozirgi lahzani o’z vaqtida idrok etishga tayanmasangiz, haqiqat bilan to’g’ri aloqa qilmasangiz, ko’p bilim chalkashliklarga sabab bo’lishi mumkin:
Izzattillo Islomov
