Egalik effekti

Hodisaning tavsifi

Bu kognitiv buzilishdir, uning ta’siri ostida odam mavzuga faqat unga tegishli bo’lganligi sababli ijobiy baho beradi.

Ta’sirni amerikalik iqtisodchi Richard Taler kashf etgan. Uning fikriga ko’ra, ko’pincha egalik ta’siri avloddan-avlodga o’tadigan oilaviy meros buyumlari yoki bezaklar bilan bog’liq. Buni ko’chmas mulk bozorida ham ko’rish mumkin. Uy-joy mulkdorlari yo’qotish hissini qoplash uchun sotishda yuqori narxga ega bo’lishadi.

Egalik effekti bilvosita o’zini-o’zi takomillashtirish shakliga bog’liq bo’lishi mumkin, agar egasi o’ziga tegishli ob’ektni qulay nurda ko’rsa, bu bilvosita o’zini yanada qulayroq nurda ko’rishini anglatadi. Bu ta’sir va o’zini faqat yaxshi tomondan ko’rish uchun motivatsiya o’rtasida bog’liqlik bor deb taxmin qilinadi.

Fenomen kimga ta’sir qiladi?

Egalik ta’siri tug’ilishdan boshlab namoyon bo’ladi deb taxmin qilinadi. Nega biz narsalar haqida qayg’uramiz? Jan Piaget o’z kuzatishlarida o’yinchoqni yo’qotib qo’ygan bola qanday qilib g’azablana boshlaydi yoki yig’lay boshlaganini ta’kidladi. Olim bolaga tegishli narsalar bilan ajralib turadi, degan xulosaga keldi, chunki u hali o’zini shaxs sifatida tanishtirishga tayyor emas. Yana bir tushuntirish – eng yaxshi bo’lish istagi, bu sizning barcha narsalaringizni ma’lum bir o’ziga xoslik bilan ta’minlashni anglatadi.

Shaxsda egalik ta’sirining mavjudligi o’zlikni anglash va unga tegishli bo’lgan narsalar o’rtasidagi aloqaning shakllanishiga bog’liq. Neyrobiologlar tajriba o’tkazdilar, unda ular o’zlarining va boshqa odamlarning narsalariga qaragan holda sub’ektlarning miya faoliyatini o’lchashdi. Ularning ob’ektlarini ko’rib chiqishda, ularning miyalari odam o’zi haqida o’ylaganida faollashadigan sohada faollikni ko’rsatdi.

Narsalarga bo’lgan bog’liqlik qaramlikka, odamlarning uyi esa haqiqiy omborga aylanganda vaziyat haddan tashqari ko’tariladi. Bundan tashqari, egalik hukm va xotiraga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.

Marketingda egalik effektidan foydalanish

Iste’molchilik – narsalarni haddan tashqari iste’mol qilish – bu oddiy odamga xos bo’lgan zaif tomonlardan biri bo’lib, undan savdo kompaniyalari mohirlik bilan foydalanadilar. Misol uchun, umumiy manipulyatsiya – bu test. Sotuvchi buyumni ushlab turishni, sinab ko’rishni va uni o’zingiznikidek his qilishni taklif qiladi. O’zini sub’ekt bilan identifikatsiya qilish mavjud va u bilan ajralib turish qiyin bo’ladi. Yorqin misollar qatoriga bir necha kun davom etadigan va xaridor imkon qadar ko’proq mahsulotga o’rganib, uni sotib olishga intiladigan avtomobillarning sinov drayverlarini keltirish mumkin.

Hissiy fon

Ko’pgina kompaniyalarning sotuvchilari o’z mahsulotlarini reklama qilishda inson uchun muhim bo’lgan qadriyatlarga tegadilar. Bu mahsulotni xaridorga yaqin bo’lgan narsa bilan aniqlashga olib keladi va shuning uchun sotib olish ehtimolini oshiradi.

Foyda topish istagi

Kompaniyalar barcha mahsulotlarga doimiy chegirmalarni taqdim etadilar, bu esa iste’molchilarning o’zlari allaqachon biror narsaga egalik qilishlari haqidagi noto’g’ri tushunchani yaratadi. U chegirmani xohlagan narsasiga almashtirishga intiladi va haqiqiy xarajatlar haqida umuman o’ylamaydi.

Qanday qilib egalik effekti tuzog’iga tushmaslik kerak?

Fikrlashning tuzoqlarini tan olish orqali siz egalik effekti ta’siriga tushib qolish ehtimolini kamaytirishingiz mumkin. Psixologlar sizning harakatlaringizni qattiq tanqidiy tahlilga bo’ysunishingizni tavsiya qiladi. Egalik hissi sog’lom fikrdan ustun bo’la boshlaganda, o’zingizga bir nechta savol bering:

• Nega men bu narsa haqida his-tuyg’ularni his qilyapman?
• Nega men u bilan ajrasholmayman?
• Xuddi shu his-tuyg’ularni boshqa narsadan boshdan kechira olamanmi?

Odamlar moddiy emas, balki biroz boshqacha ma’noga ega bo’lgan, ya’ni ramziy ma’noga ega bo’lgan narsalarga bog’langan.