Ekzistensial psixoterapiyaning kelib chiqishi fenomenologiya va ekzistensial falsafadan kelib chiqqan. Bu savolni birinchi bo’lib Xaydegger, Kierkegor, Sartr kabi ekzistensialistlar o’rgandilar. Psixoterapiyada g’oyalar Irvin Yalom va Viktor Frankl tomonidan mujassamlangan. Borliq tushunchasining o’zi 19-asrda Soren Kierkegaard tomonidan ishlab chiqilgan: bu insonning kundalik hayotini aks ettirmaydigan, balki yangi imkoniyatlar ochish va shaxsiy o’sishga qaratilgan shaxs borligi. Asosiy maqsad – insonni haqiqatga aylantirish.

Ekzistensial psixoterapiya beshta asosiy tushunchaga asoslanadi: o’lim qo’rquvi, mas’uliyat, ma’no / ma’nosizlik, iroda erkinligi, izolyatsiya. Shaxs tayyor shaxs sifatida emas, balki uning shakllanish yo’lidagi ob’ekt sifatida o’rganiladi. Har safar terapevt u bilan yana tanishadi.

Ekzistensial psixoterapiyaning asosiy tushunchalari

Ekzistensial terapevtning har qanday mijozi shunday xulosaga keladi:

• Men o’likman, mavjudlikni kechiktirib bo’lmaydi.
• Yolg’izlikdan qo’rqish yo’q.
• Menda tanlash erkinligi va buning uchun javobgarlik bor.
• Men hamma narsadan ma’no qidiraman.

O’lim

Bu chegara holati sifatida ishlaydi va dunyoga qarashni o’zgartirishi mumkin. Psixoterapevtning vazifasi insonni hayotning to’liqligini his qilgan holda o’lim haqidagi fikrga dosh berishga o’rgatishdir.

Mas’uliyat va iroda erkinligi

Ekzistensial psixoterapiyaning asosiy sozlamasi shunday yangraydi: inson o’z hayoti, harakatlari va harakat qila olmasligi uchun javobgardir. Mijoz o’zining barcha muvaffaqiyatsizliklarida o’zi aybdor ekanligini tushunishi kerak. Atrofdagi muammolarning sababini topishga, hamma narsani omadsizlik yoki baxtsiz hodisaga bog’lashga urinib, odamlar javobgarlikni boshqalarga o’tkazadilar. Psixoterapevtning vazifasi mijozni o’z hayoti, harakatlarining oqibatlari uchun javobgarlikni o’z zimmasiga olishga va natijalarda baxtsiz hodisalarni qidirmaslikka o’rgatishdir.

Izolyatsiya

Xulosa – bu ekzistensial yolg’izlikni anglash, inson o’z hayotida o’zi tanlashi va buning uchun javobgar bo’lishi kerakligini tushunganida. Izolyatsiyaning qarama-qarshi holati termoyadroviydir. Bu mijozning boshqalarga parazitlik qilib, qulaylik zonasini tark etishni istamasligida namoyon bo’ladi. Terapevt odamni boshqa odamlardan foydalanishga o’rgatadi va shu bilan yolg’izlikdan qochadi. Ajralishsiz va o’ziga ishonmasdan shaxsiy o’sish jarayonini boshlash mumkin emas.

Ma’nosi

Inson hayotning ma’nosini topishi kerak. Tajribalar, ijodkorlik yoki azob-uqubatlarga nisbatan shakllangan pozitsiya yordamida o’z mavjudligingizni mazmunli qilishingiz mumkin. Ma’nosizlikdan najot – bu shug’ullanishdir. Psixoterapevt mijozga uning ishtirokini ochishga nima xalaqit berayotganini aniqlashga yordam beradi: ishda, munosabatlarda, ijodda.

Ekzistensial terapiya qachon qo’llaniladi?

Hayot o’zgarishlari ostonasida turib, inson azob-uqubatlarni engishga e’tibor qaratishi kerak. Anksiyete va depressiya ruhiy kasalliklar emas – ular shaxsiyat shakllanishi boshlanishining belgilaridir. Terapiyaning maqsadi insonni hissiy holatini, qadriyatlarini, harakatlarini tushunishga o’rgatish va unga o’z tanlovini amalga oshirishga imkon berishdir.