Ekzistensial terapiya

1930-yillar. Ekzistensial yondashuvni qo’llashga birinchi urinishlar shveytsariyalik psixiatr Lyudvig Binsvanger (1881-1966) tomonidan qilingan. 1960-yillarda bu g’oyalar amerikalik psixologlar Rollo Mey (1909-1994) va Jeyms Bugental (1915-2008) va avstriyalik psixiatr Viktor Frankl (1905-1997) tomonidan muvaffaqiyatli ishlab chiqilgan.

Bugungi kunda ushbu usul AQShda Irvin Yalom, Buyuk Britaniyada Ernesto Spinelli va Emmi van Dorzen, Avstriyada Alfrid Längle va Elizabet Lukas tomonidan taqdim etilgan.

TA’RIF

Bu yondashuv ekzistensializm falsafasiga asoslanadi. Uning dastlabki tushunchasi – “mavjudlik”. Bu hozir va shu erda paydo bo’ladigan haqiqiy mavjudlik, u hech narsadan kelib chiqmaydi, balki tajribali. Ekzistensial terapiya insonga uning hayoti qanday ishlashini, unga qanday omillar ta’sir qilishini, qanday paradoks va dilemmalar mavjudligini, shuningdek, maqsad va ma’noni qanday topishi mumkinligini tushunishga yordam beradi. U hayot va o’lim muammolari bilan shug’ullanadi; vaqt va erkinlik; mas’uliyat va tanlov; sevgi va yolg’izlik; borliqning ma’nosi va ma’nosizligi.

HARAKAT TAMOYILI

Terapiya mavjudlikni chuqur anglashga qaratilgan. Tashqi sharoitlar insonning o’z mavjudligi bilan aloqasini buzishi mumkin. Terapiya mijozga ushbu aloqani tiklashga, haqiqiy ichki tajribani kashf etishga va erkin va mas’uliyatli yashashga yordam beradi. Yondashuv hozirgi voqealarni idrok etish va to’liq boshdan kechirish, o’z hayotiga nisbatan faol, ijodiy pozitsiyani egallash qobiliyatini ochib beradi (va rivojlantiradi).

TARAQQIYOT

Ekzistensial terapiya boshqa yondashuvlarga alternativa emas, u inson ongining resurslariga murojaat qilib, ularni to’ldiradi va kengaytiradi. Ish davomida terapevt mijozga uning hayotining chuqur, haqiqiy muammolarini muloyimlik bilan, lekin izchil ravishda taqdim etishga intiladi. Natijada, o’ziga xos “uyg’onish” sodir bo’ladi – inson o’zini, o’z o’rnini aniqroq anglay boshlaydi va o’z hayoti uchun mas’uliyatni o’z zimmasiga oladi.

KO’RSATKICHLAR

Ekzistensial terapiya uchun maxsus ko’rsatmalar yo’q. U inson muammolarni hal qilishdan butun hayoti haqida – uning mazmuni, tuzilishi, yo’nalishi haqida savollarga o’tganda ishlay boshlaydi. O’z-o’zini tahlil qilish, dunyoda bo’lish tarzini o’rganish jarayonida tor muammolarni (bilvosita) hal qilish mumkin, shu jumladan fobiyalar, shaxsiyatning buzilishi va turli xil psixosomatik kasalliklar.