Izzattillo Islomov
12-asr oxirida Shimoliy Evropada ayollarning katta qismi erkaklar bilan iqtisodiy tenglikka erishdi, mustaqil tadbirkor bo’ldi va kasaba uyushmalarini tuzdi. Bu o’zgarish hukumat siyosatining o’zgarishi yoki ijtimoiy harakatlar tufayli emas, balki demografik siljish: erkaklar va ayollar nisbatining pasayishi nikohlanuvchi erkaklarning tanqisligini keltirib chiqardi. Bu hodisa o’sha davrga xos emas; Zamonaviy tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, jinslar nisbati o’zgarishi juftlik xatti-harakatlari va oilaviy hayotga ta’sir qilishi mumkin.
Arxiv ma’lumotlari va eksperimental paradigmalarni o’z ichiga olgan to’rtta tadqiqot seriyasida Kristina Durante va uning hamkasblari ayollarning kasb tanlashlarini shakllantirishda jinsiy nisbatlarning rolini o’rgandilar.
1-tadqiqotda AQSH aholini roʻyxatga olish (jinsiy nisbatlar boʻyicha), AQSH Mehnat departamenti (ayollarning 10 ta eng koʻp maosh oluvchi kasblari uchun) va Kasalliklarni nazorat qilish markazlari (birinchi navbatda onalik yoshi uchun) maʼlumotlari yordamida jins nisbati va ayollarning martaba va oila tanlashlari oʻrtasidagi bogʻliqlik oʻrganildi. 1000 ayolga tug’ilish va tug’ilgan chaqaloqlar soni). Jinsiy nisbat 15-44 yoshdagi turmush qurmagan erkaklar va ayollar nisbatini hisoblash yo’li bilan aniqlandi.
2-tadqiqotga davlat universitetining 89 nafar bakalavr ayoli jalb qilindi, unda jinsiy nisbat haqidagi tasavvurlar foto massivlar orqali eksperimental ravishda o’zgartirildi. Ishtirokchilar uchta shartdan biriga tayinlangan: ko’p ayollar, ko’plab erkaklar yoki har bir jinsdagi teng sonlar. Har bir fotosuratlar qatori bir soniya davomida taqdim etildi va ishtirokchilardan har birida nechta erkak va ayol ko’rganligini ko’rsatish so’ralgan. Ular bashoratlarining to’g’riligini tekshirish uchun massivni yana 15 soniya davomida ko’rib chiqdilar. Bu jinsiy nisbatning manipulyatsiyasi bo’lib xizmat qildi (ishtirokchilarning 94 foizi aniq edi).
Behruzbek Hamidov
