Behruzbek Hamidov
Autizm spektrining buzilishi rivojlanish buzilishlarining eng keng tarqalgan guruhidir. Oxirgi ma’lumotlarga ko’ra, har 54-chi bola1da tashxis qo’yilgan. O’g’il yoki qizga bu tashxis qo’yilganda, ota-onalar zarba, qayg’u va sarosimaga tushishadi. Bunday holatda, ular uchun o’z fikrlarini to’plash va qanday qadamlar qo’yish kerakligini tushunish qiyin bo’lishi mumkin.
Yalang’och yurak jamg’armasi xodimlari foydali ma’lumotlar bilan o’rtoqlashdi va bizga ota-onalarga qimmatli vaqtni behuda sarf qilmaslik va mumkin bo’lgan xatolardan qochishga yordam beradigan o’ziga xos ko’rsatma yaratishga yordam berdi.
Farzandingizga ASD tashxisi qo’yilgan bo’lsa, nima qilish kerak?
MA `LUMOT
1. Ishonchli, dolzarb ma’lumotlarni qidiringma `lumot. Bugungi kunda ko’pchilik uni Internetda qidirmoqda, ammo bu oqimni to’g’ri yo’naltirish juda muhim. Eng muhimi, ota-onalar tushunishlari kerak: bugungi kunda autizm uchun dori-darmon yo’q. Ammo bu bolaga yordam berish mumkin emas degani emas.
Muloqot, nutqni rivojlantirish, ijtimoiy va akademik ko’nikmalarni o’zlashtirish, o’ynashni va tengdoshlar bilan muloqot qilishni o’rganishga imkon beruvchi tasdiqlangan samarali zamonaviy usullar mavjud. Xulq-atvor yondashuvi eng samarali hisoblanadi: u turli mamlakatlarda, shu jumladan Rossiyada muvaffaqiyatli qo’llaniladi va bu juda yaxshi natijalar beradi.
2. Sharlatanlarga ishonmang. Afsuski, autizmni “davolashni” va’da qiladigan markazlarni topish hali ham oson. Ular in’ektsiya va elektr toki urishi kabi shubhali usullarni taklif qilishadi, ular ilmiy jihatdan isbotlangan samaradorlikka ega emas. “Noyob muallif usullari” ham ota-onalarda shubha uyg‘otishi kerak.
Bu kabi noadekvat yordam dasturlari, eng yaxshi holatda, pulingizni behuda sarflashdir. Ammo ba’zida ular bola uchun juda og’riqli bo’lishi mumkin. Bundan tashqari, bu vaqtni behuda sarflashdir. ASD bilan og’rigan bolalarga yordam berish uchun erta aralashuv muhim – biz 2-3 yosh haqida gapiramiz. Bu bolalarga moslashishga va kerakli ko’nikmalarni egallashga yordam beradigan dasturlarga kiritilishi kerak bo’ladi.
Farzandingizni mutaxassisga ishonib topshirayotganda uning malakasini tekshiring. Shuningdek, u sinfda nima qilayotganini va nima uchun tushunarli tilda tushuntira oladimi yoki yo’qligiga e’tibor qaratish lozim.
3. Tashxisni oila va doʻstlar bilan baham koʻrayotganda toʻgʻri muloqot qiling. Bu ertami-kechmi sodir boʻladimi, qaysidir vaqtda siz oila aʼzolaringiz, qoʻshnilaringiz va doʻstlaringizga bolangizda OSB borligini aytishingiz kerak boʻladi. Ko’pgina ota-onalar buni yashirishga harakat qilishadi, chunki ular boshqalarning noto’g’ri reaktsiyasidan qo’rqishadi. Ammo bu reaktsiya odatda odamlarning autizm va rivojlanish nuqsonlari haqida juda kam ma’lumotga ega ekanligi bilan bog’liq. Farzandingizning tashxisi haqida gapirganda, yaqinlaringizga uning nima ekanligini bilish imkoniyatini bering. Bu ko’plab muloqot to’siqlarini engib o’tishga yordam beradi.
4. Farzandingizdan uning tashxisini yashirmang. Buni o’g’lingiz yoki qizingiz maktabga borishdan oldin muhokama qilish juda muhim, bu erda tashxis u yoki bu tarzda o’quv dasturiga ta’sir qiladi. Autizm bilan og’rigan kattalarning ta’kidlashicha, ular uchun nima bo’lganini aniqlash va autizm haqida ishonchli ma’lumot olish juda muhim edi. Bu ularga o’zlari haqida yaxshiroq o’ylash, o’zini muvaffaqiyatsiz yoki yomon xulqli odam deb hisoblamaslik, o’zini va xususiyatlarini yanada aniqroq tushunish va qiyinchiliklarga moslashish imkonini beradi. Farzandingizga uning tashxisini aytib berish orqali siz unga hurmat ko’rsatasiz.
