Ko’pgina onalar va otalar yangi tug’ilgan chaqaloqning aravachasi ustiga harflarning rasmlarini osib qo’yishadi – chaqaloq ularni tezda o’zlashtirib, erta o’qiy boshlaydi degan umidda. Biroq, o’qituvchilar va psixologlar shafqatsiz: bolaning o’qishga bo’lgan tabiiy qiziqishi faqat besh yoshda paydo bo’ladi. Va agar u bu donolikni kuch bilan va tabiat tomonidan berilganidan oldinroq tushunishga majbur bo’lsa, noto’g’ri mexanizm paydo bo’lishi mumkin – kichkina o’quvchi faqat so’zlarning birinchi harflarini taniydi va qolganlari haqida taxmin qilishga harakat qiladi.

Biz yurakdan chizamiz

Mutaxassislarning fikriga ko’ra, bola 4 yoshga to’lganda, siz harflar yasashni boshlashingiz mumkin – ularni novdalardan, tangalardan yotqizish, haykaltaroshlik qilish, barmoq bo’yoqlari yoki qorga tayoq bilan chizish. Ammo bu yozish emas, balki ijodiy chizish bo’ladi.

Magnit alifbo

Nutq terapevtlari va psixologlar buni ma’qullashadi: siz uni bir yarim yoshda ham o’ynashingiz mumkin, naqshlar, piramidalar va elementlardan poezdlarni birlashtirasiz. Bu harflarni tactile tanib olish uchun ham foydalidir. Ammo shuni yodda tutingki, magnit alifbo plastik bo’lishi yaxshiroq, lekin hech qanday o’tkir kimyoviy hidlarsiz. Karton ishlamaydi – chaqaloq uni og’ziga tortadi.

Elektron plakatlar

Bu ham majoziy va qiziqarli: chaqaloq harfni bosadi va u qofiyani “aytadi” yoki qo’shiqni “kuylaydi”. Ha, bola yangi bilimlarga ega bo’ladi, lekin bunday interaktiv narsalar onaning o’rnini bosa olmaydi! Yaqin atrofda bo’lish, jarayonga rahbarlik qilish, ushbu xat paydo bo’lgan boshqa misollarni keltirish, sodir bo’layotgan narsaga to’g’ri ma’no berish muhimdir.

ABC kitobidan o’rganish

Bolani o’qishga o’rgatishning eng tasdiqlangan, samarali va arzon usuli – unga ABC kitobini berishdir. Ammo oldin hamma narsa sodda edi: butun mamlakat uchun bitta nashr bor edi. Endi primerlar ko’rinadigan va ko’rinmas. Xarid qilishdan oldin kitobni ko’rib chiqing: ba’zi astarlar ornitologning ma’lumotnomasiga o’xshaydi – har bir harf qushning nomi, dum va dovdirashgacha. Harflar uchun juda mavhum va hatto falsafiy tushunchalar tanlangan: “qayg’u”, “abadiylik”, “etuklik”. Ota-onalar farzandiga “barmoqlarida” bu so’zlarning ma’nosini tushuntirish uchun ko’p harakat qilishlari kerak.

Ideal rus tilidagi astarni o’zingiz osongina qilishingiz mumkin: ma’lum bir harf uchun rasm ma’lum bir tovush bilan boshlanadigan ob’ektga o’xshasa yaxshi bo’ladi (ya’ni tovush!). “O” – “halqa”, lekin “ko’zoynak” emas, chunki bu so’zda “a” tovushi birinchi bo’lib keladi. “Z” ilon yoki panjara shaklida, “Sh” – cho’tkasi bo’lgan cho’tka shaklida tasvirlanishi mumkin.

Shuningdek, siz uy atrofida harflar bilan yorqin stikerlarni osib qo’yishingiz mumkin: “T” – televizorda, “K” – beshikda. Ertami-kechmi, ramzlar bolaning ongida ob’ektlarning nomlari bilan bog’lanadi. Va keyin yopishqoq qog’ozlarga butun so’zlarni yozish mumkin bo’ladi.

Muhim nuqtalar

• Bolaga alifboni shunchaki o’rgatishning o’zi etarli emas – bu shunchaki u yod olgan ketma-ketlik bo’ladi. Bu uni o’qishni boshlashga majbur qilmaydi. Shuning uchun alifboni o’rganishni 5-6 yoshdan boshlash arziydi. Va bolalar bilan, alifboda ularning ketma-ketligini hisobga olmasdan, faqat harflarni o’rganing.
• Bunday holda, siz birinchi navbatda bolangiz bilan 10 ta unlini, keyin esa undoshlarni o’rganishingiz kerak. Ko’pgina bolalar o’qishda qoqilib ketishadi, chunki ular unlilarni qanday talaffuz qilishni unutishadi. Unli tovushlarni juftlab o‘rganing: A – Z, O – E, U – Yu, Y – I, E – E.
• Farzandingizga haftada ikki marta yangi material bering, qolgan vaqt esa o’rganganlaringizni mustahkamlang.
• 3-4 yoshli bolalar uchun kuniga 3-7 daqiqa dars etarli.
• Harfning alifboda qanday talaffuz qilinishini emas, balki tovushlarni nomlang!

Yuqori maslahat

Psixologlar va o’qituvchilar buni erta bolalik rivojlanishining qizg’in tarafdorlariga murojaat qilishadi: bolangiz bilan alifboni tezda o’rganishga shoshilmang! Har bir narsa o’z vaqtida yaxshi bo’ladi, ayniqsa miyaning hududlarini rivojlantirish haqida gap ketganda. Agar bola hali to’g’ri gapirmasa, uni o’qishga o’rgatishdan foyda yo’q. Bola bilan ko’proq gaplashish, undan so’rash, savollarga javob berish va uni “ishg’ol qilishga”, uni gadjetlar bilan “chalg’itishga” urinmaslik juda muhimdir.