Behruzbek Hamidov
“BOZOR YONIB KELADI…”
Vyacheslav Ishchenko
“1945 yil 8-maydan 9-mayga o‘tar kechasi meni yurakni ezuvchi hayqiriq uyg‘otdi. Men “qorong’i” xonada uxladim – bizda umuman derazalari yo’q edi. Aytishim kerakki, bu xona kvartiraning qolgan qismidan yaxshi ajratilgan edi, lekin qichqiriq shunchalik o’tkir va kuchli ediki, hatto men ham eshitdim. Boshqa xonadon a’zolari va hovlidagi qo’shnilar haqida nima deyish mumkin.
Keyin bildimki, opalarimning dugonasi, xushchaqchaq va mehribon qiz Tasya Yejova qichqirayotgan ekan. U menga mutlaqo tushunarsiz bir narsani qichqirdi, lekin negadir uning gaplaridan… bozor yonib ketganini eshitdim. Ha, ha, bizning Guryev shahar bozori, usiz o‘sha davr hayotini tasavvur etib bo‘lmaydi. Ular u erda hamma narsani sotib oldilar – nondan tayoqdagi shirin qizil kokerellargacha.
Balki shuning uchundirki, bolalik ongida bozorning yo’qolishidan ko’ra yomonroq ofatni tasavvur qila olmadim. Ammo u G’alaba haqida qichqirdi
Keyin kattalar shovqin-suron qila boshlashdi, men uxlab qoldim. Ertalab uyg’onib, katta xonadan derazadan qarasam, bir yigit darvozamizga bayroq mixlab o’tirganini ko’rdim. Va yana bir obsesyon: menga qizil mato keng qora chiziq bilan o’ralgandek tuyuldi. Bularning bari hislarimga qayerdan keldi – yonib ketgan bozor, motam bayrog‘i? Bilmayman. Keyin oshxonaga kirib qarasam, onam dasturxon ustida xamir yorib o‘tirgan ekan. Bu ajoyib bayramning yorqin belgisi edi. Men so’radim: nima, bayrammi? Ona jilmayib yig’lab javob berdi:
– G’alaba, o’g’lim! Urush tugadi…
U darhol devorga mixlangan yirtib tashlash raqamini ko’rsatdi va endi bu qora to’qqiz qizil rangda bo’lishini aytdi. Ajablanarlisi shundaki, 9-may faqat 1965 yilda ishlanmaydigan kunga aylandi.
Biroz vaqt o’tgach, ko’chalarda yig’lab, quchoqlashib o’tirgan odamlarni ko’rdim, do’kon yaqinida olomon, yoshligimga qaramay, meni ba’zan xarid qilish uchun yuborishardi. Oldin safdagi askarlarni odamlar qurshab olishdi, ularga iliqlik bilan nimadir deyishdi, quchoqlashdi, o‘pishdi. Hovlimizda qiziqarli va quvnoq edi. G’alaba Guryevga keldi.
“QURUQ VINO”
Vyacheslav Kabanov
“Bu qirq beshinchi yil may oyi edi. Va keyin shov-shuv ko’tarildi.
Bu shovqin boshlanganda nima qilayotganimni eslolmayman. Hamma hovliga yugurdi. U erda qo’mondonlar to’pponchalarini yuqoriga qaratib o’qqa tutdilar. Ayollar yig’lab kulishdi. Va keyin men bu so’zni eshitdim:
– G’alaba!
Dunya buvim esa endi onam tez orada yonimga qaytishini aytdi. Ammo onasi tez orada qaytib kelmadi.
To’qqiz oy o’tdi. Qorong‘i qish tongi edi. Eshik tashqarisidagi shovqindan uyg’onib ketdim va qandaydir tarzda darhol hamma narsani tushundim. Eshik biroz ochildi va … men bu haqda yozmayman.
Oxirgi paytlarda hamma menga onamni tanimayman, men juda yosh edim, uni eslay olmayman, deb ishontirmoqda, 1941 yilning may oyidan deyarli besh yil o‘tdi, men o‘shanda atigi to‘rt yoshda edim, demak, kamroq yashaganman. onam bilan onamsiz va uning fotosuratlarini ko’rmadim … Men bahslashmadim. Nega bahslashishga majbur bo’ldingiz? Va menga fotosuratlar kerak emas edi.
Men onamni esladim va uni yotishdan oldin menga Aibolitni o’qigandan keyingi ertalab kabi aniq ko’rdim …
Harbiylar uyga kela boshladilar. Quvnoq, shovqinli. Komandirlar. Harbiy mehmonlar vino olib kelishdi va ularni davoladilar. Biznikilar rad etdilar, bir qo‘mondon dedi:
– Bu quruq vino!
Men hayron bo‘ldim, so‘radim, so‘ng qo‘mondon tushuntirib berdi, quruq – bu barmog‘ingizni stakanga solib qo‘ysangiz bo‘ladigan sharob turi, lekin chiqarib oling, barmog‘ingiz quriydi. Men bir necha yil davomida bu bilim bilan mamnun bo’ldim.”
Izzattillo Islomov
