Behruzbek Hamidov
| Hamkorlarning terapevtik xatlari |
O’zingizning sherigingizga undan nimani o’ylayotganingizni / his qilayotganingizni / kutayotganingizni aytish ham qiyin bo’lishi mumkin.
Agar aytish qiyin bo’lsa, yozishga harakat qilaylikmi?
Terapevtik maktublarning maqsadi g’azab / g’azab / qayg’uning “toshqin” tuyg’ularidan uzilish qobiliyatini rivojlantirish va shu bilan “Bola” holatidan tezda chiqib, “Kattalar” holatiga kirishdir.
Bolalar o’zlarining reaktivligi tufayli to’xtab qololmaydilar, boshqa odam nimani his qilayotganini, vaziyat har tomondan qanday ekanligini, boshqa odamlarning motivlari nimada va sodir bo’layotgan voqealarda ularning javobgarlik sohasi nimada ekanligini tushuna olmaydi.
Agar siz “bola” pozitsiyasida bo’lsangiz, bu holatda rozi bo’lish yoki yechim topish deyarli mumkin emas.
Agar ikkalasi ham shu holatda bo’lsa-chi?
Bolalarda vaqt tushunchasi yo’q. Agar bola o’ynashni yoki sayr qilishni xohlasa va biz unga bir necha soat kutishni aytsak, u holda bola yig’laydi, uning uchun bu hech qachon bo’lgani kabi.
Biz “bola” pozitsiyasida bo’lganimizda, biz vaziyatga hozir qandaydir javob berishimiz kerakligini his qilamiz, aks holda dahshatli narsa yuz beradi.
“Ota-ona” ning ikkinchi holati .
Bu pozitsiyadan biz o’zimizni va boshqalarni o’rgatamiz, qoralaymiz, tarbiyalaymiz.
Bu erda biz kattalar bizga “qo’ygan” barcha munosabatlarga amal qilamiz.
Misol: har qanday ishni bajarayotganda biz shunday deb o’ylaymiz: “Siz buni mukammal qilishingiz kerak!
Siz C ni olmaysiz! ”
Nega kerak?
Nega yo’q?
Ichki ota-ona bunday savollarni bermaydi.
U faqat bor: must/should.
Hamma narsa aniq bo’lgan dunyoning umidlari va shubhasiz manzarasi bor (bu yaxshi, bu yomon, erkak kerak, ayol kerak, bu adolatli, bu emas …).
Agar siz nizolarni ekologik jihatdan qanday hal qilishni bilsangiz va o’zingizga va boshqalarga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’lsangiz, unda
siz Voyaga etgan odamsiz.
Bunday holatda bizda his-tuyg’ular va munosabatlardan ustun turish va quyidagi savollar haqida o’ylash uchun joy bor:
Haqiqatan ham nima bo’lyapti?
Buni qanday qilaman?
(Men nima deb o’ylayman, his qilyapman?)
Boshqalar bunga qanday munosabatda bo’lishi mumkin?
Nega men buni o’ylayman va his qilaman?
Nega boshqasi buni o’ylaydi va his qiladi?
Nega men buni qilyapman?
Bu to’g’ri ish deb menga kim aytdi?
Qanday qilib boshqa/boshqa narsani qila olasiz?
Nega boshqa birov buni qiladi?
Men uning qanday harakat qilishini xohlardim?
Nega men buni xohlayman?
Terapevtik xatlarni yozishdan maqsad o’zingizdagi barcha 3 holatni – bola, ota-ona, kattalarni kuzatishni o’rganishdir.
Va kattalar holatiga tezda kirishni o’rganing.
Qanday qilib va qachon xat yozish kerak?
Vaziyat sizni xafa qilganini his qilganingizda yozish uchun o’tirishingiz mumkin.
Masalan, siz juda xafasiz.
Birinchidan, siz barcha his-tuyg’ularni yozishingiz, g’azab va norozilikni qo’yishingiz, qoralashingiz, tarbiyalashingiz mumkin…..
Esda tutingki, xat har doim qayta yozilishi mumkin.
Va bu ajoyib!
Qiyin his-tuyg’ularni va fikrlarni bayon qilganingizdan so’ng, siz yangi bargni olishingiz mumkin.
Nima uchun sodir bo’layotganini nima uchun deb o’ylaysiz, tasvirlashga harakat qiling.
Sizning his-tuyg’ularingizga nima sabab bo’ldi deb o’ylaysiz, boshqasining xatti-harakatiga nima sabab bo’ldi (bu juda muhim qism. Boshqasining o’rnini bosishni o’rganish muhim – bu empatiya va hissiy intellektni rivojlantirish. Kattalar uchun zarur va sog’lom munosabatlar).
Keyin, muayyan vaziyatda qanday yechimni ko’rishingizni tasvirlashingiz mumkin.
Bunday holatlar takrorlanmasligi yoki kamroq sodir bo’lishi uchun siz nima qila olasiz, boshqa birov nima qila oladi.
Hamkoringizdan so’rang, u bu vaziyatni qanday ko’radi?
U qanday his-tuyg’ularga ega?
Nima bo’lganini qanday tuzatish mumkin?
Hamkoringizdan qarshi xat yozishni so’rang.
O’qiganingiz uchun rahmat.
Bir-biringizga xat yozganingizdan so’ng, ularni o’qing, bir-biringizga javob bering, nima qilganingizni muhokama qilishga harakat qiling.
Quyidagi savollarni muhokama qiling:
1. Bugun qanday his-tuyg’ularni boshdan kechirasiz?
2. Harflarni yozishdan keyin osonlashdimi?
3. Siz xohlagan narsani bir-biringizga etkazishga muvaffaq bo’ldingizmi?
4. Hozir munosabatlaringizda qanday qiyinchiliklar bor?
Ehtimol, siz yozish va gapirish jarayonida yangi xulosalarga kelishga muvaffaq bo’lgansiz.
5. Nima uchun bir-biringizni sevasiz, nimani qadrlaysiz, nimani yoqtirasiz, ayting.
5. O’zaro muloqot uchun bir-biringizga rahmat.
