Boshqa odamlar bilan muloqot qilish holati boshlanishidan oldin ijtimoiy tashvishning eng kuchli regulyatori (batafsil ma’lumot uchun maqolaga qarang) tashvishli holatning tasviri. Uning maqsadi – tashvishni tezda qo’zg’atish, o’z nochorligi (yoki ishonchsizlik) tuyg’usini uyg’otish va kelajakdagi xatti-harakat maqsadini xavfdan (va shu bilan birga sharmandalik, sharmandalik, muvaffaqiyatsizlik) oldini olishdir.

Bu qanday tasvir? Mahalliy psixologiyada (A. O. Proxorovning Qozon ilmiy maktabi) ruhiy holatning tasviri – bu odamning o’ziga xos ruhiy namoyon bo’lishi haqidagi mavhum g’oyasi. Bizning holatda, bu ijtimoiy tashvish qanday yashayotganining tasviridir.

Anksiyete tasviri – vizual tasvir, vizual tasvirning eshitish hamrohligi, fiziologik his-tuyg’ular va unga hamroh bo’lgan his-tuyg’ular haqidagi g’oyalarni o’z ichiga olgan yig’ilgan ruhiy hodisa. Boshqacha qilib aytganda, bu tashvishli odam qanday ko’rinishga ega, u nimani eshitadi, nimani o’ylaydi va o’zini qanday his qilishiga oid fikrlar tizimidir.Menda hamkasblarimning menga qanday qarashi tasvirlangan. Ularning yuzlari juda tarang, mening har bir xatoimni ushlashga va meni masxara qilishga tayyor. Va men, kichkina va bu kabinet tomonidan siqilib, butunlay xiralashgan edim: qo’llar, oyoqlar, yuzlar. Ovoz hali ham miyamda metronomga o’xshaydi. Ichkarida nimadirning hidi ham borga o’xshaydi, lekin nima ekanligini tushunmayapman.

Xavotirli holatning qiyofasi har doim umumlashtiriladi, u turli shaxsiy fikrlar va his-tuyg’ulardan iborat asta-sekin shakllanadi. Ushbu rasm odamlar bilan bo’lgan salbiy tajribalarning o’tmishdagi taassurotlarini kamaytiradi. Shu bilan birga, o’tmish tajribasidan olingan g’oyalar hech qachon ular tug’ilgan haqiqiy vaziyatning bu tasviriga tushmaydi. Ular his-tuyg’ular va taassurotlar ta’sirida o’zgaradi. Ijtimoiy tashvishli odam qancha ko’p vaziyatlarni boshdan kechirgan bo’lsa, u ob’ektiv voqelikdan shunchalik uzoqlashadi va deformatsiyalanadi. Shunday qilib, tashvishli holatning tasviri tashvish tajribasi haqidagi ma’lumotlarning o’ziga xos omboridir, ammo hozir har bir aniq vaziyatda emas, balki umuman buzilgan tarzda. Va agar tasvir umumlashtirilgan va buzilgan bo’lsa, unda unumdorlikni ajratib bo’lmaydi. Endi o’ylab ko’ring, umumlashtirilgan samarasiz tasvirni nima qiladi? Bu bizning samarasizligimizni tartibga soladi!

Xavotirli holatning tasviri ko’pincha ongsizdir, shuning uchun uning tasviri boshlanganidan keyin ijtimoiy tashvishni to’xtatish juda qiyin. Odam nima uchun o’zini shunday tutayotganini yoki his qilishini tushunishga vaqt topolmaydi.  Bu qanday sodir bo’lishini hatto tushunmayapman … To’satdan qandaydir dahshat to’lqini kirib boradi, ichidagi hamma narsa cho’kib ketadi. Va kimdir men haqimda gapiryaptimi yoki yo’qligini bilish uchun doim tinglayman. Yonimdan o‘tib ketsam, ular pichirlab gapirishsa, darrov men haqimda g‘iybat qilishayotganini o‘ylab, qizarib ketaman. Men tezda ketishga va yashirinishga harakat qilaman.

Ammo siz bundan xabardor bo’lishni o’rganishingiz kerak. Ehtiyotkorlik bilan boshqarish orqali o’zingizni boshqarish ijtimoiy tashvishlarni engishning samarali usullaridan biridir. Biroq, tashvishli davlatning qiyofasini boshqarish oson emas va maxsus tayyorgarlikni talab qiladi. Shunday qilib, keling, tashvishli davlat imidjini boshqarish uchun bosqichma-bosqich strategiyani ishlab chiqaylik.

1-qadam. Xavotirli holat tasviri bilan tanishish. Ijtimoiy tashvishingiz paydo bo’lgan 4-5 (iloji boricha ko’proq) vaziyatni eslang. Vaziyatlar muvaffaqiyatsiz bo’lishi shart emas. Misol uchun, siz hisobot berayotgandingiz, siz juda xavotirdasiz, qizarib ketdingiz, lekin hisobot hali ham bo’lib o’tdi. Yoki siz qo’ng’iroq qilishingiz kerak edi, siz bundan juda xavotirlana boshladingiz va qo’ng’iroq qilmadingiz, suhbatni noma’lum muddatga qoldirdingiz. Har qanday vaziyat mos keladi, asosiysi, ularda tashvish aniq namoyon bo’ladi. Har bir vaziyatni alohida eslab, yozing:

1 – vaziyatda tanangiz qanday his qildi. Barcha his-tuyg’ularni yozing: qayerdadir tortish, qayerdadir taqillash, bosim, qizarish, terlash va hokazo.

2 – vaziyatda nima haqida o’ylagan edingiz. Barcha fikrlaringizni yozing: o’zingiz haqingizda, boshqalar haqida, sharoitlar haqida.

3 – vaziyatda qanday his-tuyg’ularni boshdan kechirdingiz: qo’rquv, g’azab, g’azab, uyat, tashvish, tushkunlik, tushkun kayfiyat va boshqalar.

4 – vaziyatda qanday qarorlar qabul qildingiz va ularni qanday amalga oshirdingiz / amalga oshirmadingiz, nima qilishni xohladingiz va qanday harakat qildingiz.

Ushbu fikrlarga asoslanib, har bir vaziyatni tahlil qiling va keyin takrorlanadigan yoki shunga o’xshash xususiyatlarni birlashtiring. Bir marta paydo bo’lganlar, ularni noyob qoldiring, ularni boshqalar bilan birlashtirmang. Natijada, siz o’zingizning xususiyatlaringizning to’rtta ro’yxatiga ega bo’lishingiz kerak: tana, fikrlar, his-tuyg’ular, xatti-harakatlar. Biz ushbu ro’yxatlarni doimo tekshirib turamiz.

2-qadam – tasvirni bo‘lish. Odatda, muloqot sharoitida bizni boshqaradigan, birlashtirilgan va farqlanmagan tasvir bir vaqtning o’zida barcha 4 turdagi xususiyatlarni (tana, fikrlar, tajribalar va xatti-harakatlar) bog’laydi. Siz to’rtta alohida rasm yaratishingiz kerak. Agar u darhol ishlamasa va tasvirlar o’xshash bo’lsa, hech narsa bo’lmaydi. Differentsiallanmagan tasvirni tarkibiy qismlarga bo’lish haqiqati juda muhimdir. Shunday qilib, birinchi tasvir – bu siz, kimning tanasi tashvishli narsani his qiladi. Ikkinchisi, tashvishli fikrlarni o’ylaydigan siz. Uchinchisi hissiyotlarni boshdan kechiradi. To’rtinchisi esa qandaydir tarzda o’zini tutadi. Har bir rasmda ma’lum bir ob’ekt uchun unga tegishli umumlashtirilgan (va noyob) xususiyatlar aks etishi kerak.

3-qadam. Tasvirni o‘zgartirish. O‘zgartirish uchun avval tanangizni boshqaradigan, oxirgisi esa fikrlaringizni tartibga soluvchi tasvirni oling.